Protozoa, Sarcomastigophora, Mastigophora (kamçılılar): Leishmania, Trypanosoma, giardia, Trichomonas,
Trypanosoma
Leishmania ve Trypanosoma cinsi, Trypanosomatidae familyası, Trypanosomatidae takımına aittir. Kan kamçılısıdır. Tek bir kamçıya sahip ve dalgalanan membranı ile ayırt edilirler. Farklı tripanozom türlerinin neden olduğu Afrika ve amerika olmak üzere iki tip tripanozomiyaz (enfeksiyon) vardır.
Family Trypanosomatidae
Cins: Trypanosoma
alt cinsler: Schizotrypanum , Tejaraia, Trypanozoon
Amerikan tripanosomiasis etkenleri:
Schizotrypanum: T. (S.) cruzi
Tejaraia: T. (T.) rangeli
Afrika tripanosomiasis ekenleri olan:
Trypanozoon: T. brucei Species, (T. (T.) brucei gambiense , T. (T.) brucei rhodesiense)
Afrika trypanosomiasisi
T. brucei gambiense , T. brucei rhodesiense
Afrika’da her yıl 50.000 yeni Afrika trypanosomiasis vakası oluştuğu tahmin ediliyor.
Batı Afrika’da Trypanosoma brucei gambiense ve Doğu Afrika’da Trypanosoma brucei rhodesiense etkendir. Her ikiside çeçe sineği ile bulaşır.
T. brucei rhodesiense’nin neden olduğu enfeksiyonlar, T. brucei gambiense’nin neden olduğu enfeksiyonlardan daha yüksek parazitemiye sahiptir, daha şiddetlidir ve daha hızlı ilerler. Mikroskopik ayırt edilemezler.
Trypanosoma brucei’nin (gambiense ve rodiense) yaşam döngüsü : Çeçe sineği ısırırken tükürüğünde bulunan parazitin metasiklik tripomastigot formu insanın kan dolaşımına enjekte eder.
Organizma sineğin bağırsağında çoğalır, epimastigot şeklinde tükürük bezlerinde depolanır. Tükrük bezinde birkaç haftada olgunlaşır tripomastigotlara dönüşür. Çeçe sineği ömür boyu enfekte kalır.
Tripomastigot, dalgalı bir zarı olan serbest flagellaya sahiptir. Kanda, beyin omurilik sıvısında (BOS), lenf nodlarında bulunabilir. İkili fisyonla bölünerek çoğalırlar. Organizma oldukça pleomorfiktir. Tek kan yaymasında çeşitli formları görülebilir.
Formlar, 30 μm veya daha fazla uzunluğa sahip uzun kamçılı (tripomastigot) uzun, ince gövdeli organizmalardan, yaklaşık 15 μm uzunluğunda serbest kamçısı olmayan kısa, şişman, bodur formlarıda bulunur. Kısa, bodur formlar kan dolaşımında bölünmezler, ancak çeçe sineği için bulaşıcı aşamadır. Çeçe sineği beslenirken bu tripomastigotları alır.
Kanda, tripanozomlar kırmızı kan hücreleri arasında hızla hareket eder. Yavaş hareket eden organizmalarda dalgalı bir zar ve kamçı görülebilir. Giemsa veya Wright boyası ile, granüler sitoplazma soluk mavi boyanır, koyu mavi granüller ve vakuoller içerir. Merkezi yerleşimli çekirdek kırmızımsı boyanır.
Organizmanın arka ucunda, yine kırmızımsı boyanan kinetoplast ve fark edilemeyen intrasitoplazmik flagellum (aksonem) bulunur. Kamçı, dalgalı zar gibi kinetoplasttan kaynaklanır. Kamçı dalgalı zar organizmanın ön ucundaki tripanozom gövdesi ile birleşene kadar dalgalı zarın kenarı boyunca uzanır. Bu noktada, flagellum vücudun ötesine uzanmak için serbest hale gelir.
Afrika tripanozomları tripomastigotun 5-10 günde bir dış zarının yüzey kaplamasını (antijen değişimi) değiştirirerek bağışıklık sisteminden kaçarlar. Tek bir enfeksiyonda 100’den fazla serotip tespit edilebilir.
Gama interferon salınımı (parazit büyümesini uyarır), interlökin-2’nin baskılanması ve hiper gama globulinemi vardır. Gama interferon seviyelerinde artma, komplement aracılı yıkımı önleme yeteneği de organizmanın hayatta kalmasını kolaylaştırabilir.
Klinik Hastalıklar
T. brucei gambiense (Batı Afrika uyku hastalığı) kuluçka süresi birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilir. Kronik ve ölümcül seyreder. Erken bulgular ısırık bölgesinde ülser, tipik posterior servikal nod tutulumu (winterbottom işareti), aralıklı ateş ve hiperaktiviteyi içerir. Santral sinir sistemi (CNS) tutulumu (letarji, tremor, ensefalit ve zeka geriliği) daha sonraki aşamadadır. Hastalığın terminal aşamasında hemipleji, inkontinans ve koma ortaya çıkar. Ölüm, CNS hasarı veya diğer üst üste binen enfeksiyonlardan kaynaklanır.
T. brucei rhodesiense’nin (Doğu Afrika uyku hastalığı) kuluçka süresi kısa, hastalığın seyri akuttur. Enfeksiyon tedavi edilmezse birkaç ay içinde ölümle sonlanır. Hastalık erken CNS tutulumu (uyuşukluk, anoreksi ve mental rahatsızlık) ile kendini gösterir. Ölüm böbrek hasarı ve miyokardit sonucudur.
Metasiklik tripomastigot girdiği ısırılma bölgesinde lokal bir inflamatuar reaksiyon oluşur. Bu nodül ülser şekline döner ve bir kaç haftada iyileşir. Ülserden aspire edilen sıvıda tripomastigotlar saptanabilir. Tripomastigotlar kan dolaşımına girerek aylarca sürebilen semptomsuz düşük dereceli bir parazitemiye neden olur. Bu evre I dir. CNS tutulumu olmaz sistemik tripanosomiasis vardır. Bu dönem lenf nodu invazyonu gelişmeden kendi kendine iyileşebilir. Kalın damla kan incelemede parazitleri tespit etmek zor olabilir.
Aylar veya yıllar sonra lenf nodlarının invazyonu ile semptomlar ortaya çıkar. Gece terlemeleri, tekrarlayan düzensiz ateş periyotları, baş ağrısı, halsizlik ve iştahsızlık görülür. Ateş sırasında kanda tripomastigot görülebilir. Gambiya tripanosomiasisinde sıklıkla posterior servikal lenf notlarını tutan yumuşak, ağrısız lenfadenopati (Winterbottom belirtisi) tipiktir. Lenf düğümü aspiratlarında tripomastigotlar görülebilir. Dalak ve karaciğer büyür. Bu kan-lenfatik evre uyku hastalığı sendromu öncesi yıllarca sürebilir.
Açık tenli kişilerde düzensiz eritematöz döküntü, ateşli hastalık sırasında ortaya çıkabilir. Hastalar ağrı hissi yaşayabilir (Kerandel belirtisi). Anemi, granülositopeni, trombositopeni, sedimentasyonda artış, poliklonal B-hücresi aktivasyonu immünoglobulin M (IgM) düzeylerinde artış, heterofil ve anti-DNA antikorları, romatoid faktör görülür.
Evre II: Tripomastigotlar santral sinir sistemini istila eder ve uyku hastalığı başlar. Tripomastigotlar esas olarak frontal loblar, pons ve medullada bulunur. santral sinir sistemi invazyonu sırasında davranış ve kişilik değişiklikleri görülür. Gambiya tripanozomisisi, sürekli ilerleyici karakterdedir. Meningoensefalit, ilgisizlik, kafa karışıklığı, yorgunluk, koordinasyonda kayıp ve uyuşukluk.
Terminal aşama: hasta zayıflar ve hastalık ilerler. Genellikle ikincil enfeksiyondan kaynaklanan derin koma ve ölüm görülür.
Gambiya tripanosomiasisli hastalarda immünosupresyon, hem hücresel hem de hümoral immünitedeki azalmalarla kendini gösterir.
BOS: protein, IgM yükselir, lenfositoz, ve Mott’un (morular, dut) hücreleri tüm
hastalarda görünmesede görüldüğünde tanı koydurucudur. Sitoplazmaları değiştirilmiş, proteinli damlacıklarla dolu plazma hücreleridir.
Teşhis
öykü ve bulgular: düzensiz ateş, eritematöz deri döküntüler, arka servikal lenf düğümlerinde büyüme (Winterbottom belirtisi), ağrı (Kerandel belirtisi) çok önemlidir.
Kesin tanı: tripomastigotların gösterilmesine bağlıdır. T. brucei rhodesiense’ de parazitemi daha fazla olduğundan organizmaları görme şansı daha yüksektir. örnekler direkt preparat yada giemsa ile boyanarak incelenebilir.
Chancre aspirat : genellikle hasta şankr iyileştikten sonra görülür.
Lenf düğümü aspirasyonu: duyarlılık %40-80
Kan: Hem direkt hemde boyalı ince yayma ve kalın damla hazırlanır. Direktde hücreler arasındaki hareketli organizma görülebilir. dikkatle ve 200 ün üzerinde mikroskop alanı incelenmelidir. 200 mikroskop alanında tek organizma görülebilir. Boyalı preparatlarda duyarlılık daha yüksektir.
Mikrohematokrit santrifüjü : mikroskop altında ve organizmalar konsantre buffy coat katmanında incelenir.
Beyin omurilik sıvısı : santrifüjlenmiş BOS’taki tripomastigotlar ikinci evre hastalık için doğrulayıcıdır.
Antijen tespiti Basit, hızlı kart test, dolaylı aglütinasyon tripanosomiasis testi (TrypTect CIATT) mevcuttur; ELISA yöntemi serum ve BOS’ta duyarlılık iyi ama özgüllük sorunlu. immünofloresan mükemmel duyarlılık ve özgüllüğe sahip.
Moleküler yöntemler, maliyet ve teknik sorunlara rağmen bir dizi yöntem rapor edilmiştir;
Özellikleri:
Doğu Africa
Etken: Trypanosoma brucei rhodesiense
Vektör: Çeçe sineği (Glossina morsitans grup)
primer rezervuar: hayvan (vahşi ve evcil)
hastalık : akut 9 ayın altında ölüm.
Parazitemi yüksek
Lenfadenopati : minimal
Epidemiyoloji : Antropozoonoz (insandan hayvana geçen hastalıklar), oyun parkları
Tanıda görülen: Trypomastigote
Tavsiye edilen örnekler: şark, lenf nodu aspiratı, kan ve BOS
Batı Afrika
Etken: Trypanosoma brucei gambiense
hastalık kronik yıllar alır.
Vektör: Çeçe sineği (Glossina morsitans grup)
primer rezervuar: insan
lenfadenopati: belirgin
Parazitemi düşük
Epidemiyoloji: Antropozoonoz , kırsal alan
tanıda görülen: Trypomastigote
Tavsiye edilen örnekler: şankr, lenf nodu aspiratı, kan ve BOS
Tedavi:
Suramin, hastalığın akut kan ve lenfatik evreleri için tercih edilen ilaçtır. Pentamidin de kullanılabilir. CNS tutulumu olan ilaç durumunda melarsoprol uygulanır.
Tedavi her iki organizma için de aynıdır, ancak rodezis enfeksiyonu durumunda daha erken başlanmalıdır.
Amerikan tripanosomiasis
Amerika’da insan enfeksiyonları: T. rangeli enfeksiyonları asemptomatiktir. T. cruzi enfeksiyonları önemli ölçüde morbidite ve mortaliteye neden olabilir.
Reduviids böceğidir. (triatomids, reduviid böcekleri, öpücük böcekleri: Adımlayıcı yarım kanatlılar, karada yaşar. daha büyük böceklerin, hayvanları ve insanların kanlarını emerek beslenir. ısırırken can acıtırlar. ) Chagas hastalığı etkenidir.
Yaşam döngüsü,
Beslenmek için insan derisini ısıran öpücük böceği (reduviid)’nin bu alana dışkılaması ve insanın da ısırılan bölgeyi kaşıyıp tahriş etmesi ile vucuda girer.
vektör genellikle ağız ve yüz çevresini ısırdığı için öpücük böceği adını almıştır.
Kan trasfüsyonu organ nakli ve konjenital yollada geçebilir.
Organizma kandan çeşitli dokulara girer. Dokuda flagellum ve dalgalı zar içermeyen hücre içi formu olan amastigot formu bulunur. İkili fisyonla (bölünerek) çoğalır. Hücre yırtıldığında, amastigotlar serbest kalır ve kana geçerek tekrar tripomastigotlara dönüşür.
Klinik Hastalıklar. Amerikan Tripanosomiyasisi =chages hastalığı. Chages hastalığı denmesinin nedeni Trypanosoma cruzi ye de bazı bölgelerde chages denir. Chagas Hastalığı asemptomatik olabilir veya akut veya kronik bir seyir alabilir. Ağırlıklı olarak Orta ve Güney Amerika’da yayılmıştır ve genellikle çocukları etkiler. Hastalığın erken belirtileri, hastalık için patognomonik olan chagoma (ısırık yerinde kızarıklık, sertlik ve şişlik, enflamasyon) ve romana (palpepral ödem ve konjonktivit) işaretini içerir.
Akut hastalık, SSS tutulumunu işaret eden ateş, titreme, halsizlik ve sinirsel bozukluklarla kendini gösterir.
Kronik hastalık hepatomegali, miyokardit, akalazya, megakolon, beyinde granülomlar ve meningoensefalit ile kendini gösterir. Ölüme genellikle birçok organda yaygın doku yıkımı, tam kalp bloğu ve beyin hasarı neden olur.
Konjenital enfeksiyon: ölü doğum, düşük doğum ağırlığı, miyokardit, nörolojik değişiklikler ve doğumdan kısa bir süre sonra ölüm. Seropozitif annelerin bebekleri doğumdan sonra 1 yıla kadar kan ve Seroloji testlerle izlenmelidir.
Otoimmun reaksiyon tartışmalıdır net değil, Geçiren kişiler HIV pozitifleştiğinde hastalık yeniden aktifleşebilir.
Laboratuvar Tanısı
Akut aşamada, organizma kalın ve ince kan filmlerinde gösterilebilir. Kronik evrede ksenodiagnoz, doku biyopsisi ve kompleman fiksasyonu ile antikor tespiti, indirekt hemaglütinasyon, indirekt floresan antikor testleri ve ELISA gibi serolojik yöntemler gereklidir. PCR kullanılabilir.
Xenodiagnosis. Trypanosome içermeyen Reduviid böceklerinin Chagas hastalığına sahip olduğundan şüphelenilen kişilerle beslenmesine izin verilir.
3 aylık bir süre boyunca böceğin barsaklarından kamçılı formlar aranır. Dezavantajı, tüm böcekler epimastigot aşamasının gelişmesine duyarlı değildir. Daha önce triatomidler tarafından ısırılan kişilerde böceğin salgısına duyarlılık geliştiyse anaflaksi gelişebilir. T. cruzi ve T. rangeli’nin epimastigotları heterojen morfolojiye sahip olduğundan mikroskobik olarak kesin tanı koymak mümkün olmayabilir.
Tedavi ve Önleme
Akut hastalık sırasında, tercih edilen tedavi benzidazol ve nifurtimox’tur. Kronik hastalık sadece semptomatik olarak tedavi edilir. Önleme, yayılmayı sınırlamak için böcek ilacı kullanımını içerir böcek ve kan bağışçısı taraması.
Amerikan tromonasoma
Trypanosoma cruzi
vektor: Reduviid böceği
primer rezervuar: keseli sıçan, köpekler,
kediler, vahşi kemirgenler
hastalık: semptomatik (akut, kronik)
Tanıda: kanda Trypomastigote, dokuda Amastigote
örnek: kan lenf nodu aspiratı ve şagoma (set,şiş inflamasyonlu bölgeden örnek)
Trypanosoma rangeli
primer rezervuar: vahşi kemirgenler.
hastalık asemptomtik.
Tanıda: kanda Trypomastigote dokuda yok.
Örnek: kan fakat organizma nadiren görülür.
