Zorunlu anaerop olan Peptostreptococci (pepto streptokok) hariç streptokokların çoğu fakültatif anaeroptur. Tümü Gram-pozitif koktur.
Bazıları üremek için CO2’e ihtiyaç duyarlar. Katalaz negatiftir, karbonhidrat fermentasyonu yapar laktik asit üretirler. İkili veya zincir şeklinde görülürler. Normal floranın elemanıdırlar.
Hücre yüzeyindeki C karbonhidrat antijeni bazında Rebecca Lancefield tarafından sınıflandırılmışlardır. Lancefield sınıflandırmasına göre A, B, C, D, E, F, G, H, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V olmak üzere 20 serogruba ayrılır. İnsanda sıklıkla A, B, C, D, ve G grupları bulunur.
Group A streptococci Streptococcus pyogenes’i içerir. Boğaz enfeksiyonuna ve scarlet fever’a neden olur.
Group B streptococci, Streptococcus agalactiae’yı içerir. Yenidoğan enfeksiyonları ile birliktedir.
Griffith tarafından Grup A (S. progenies)’nın hücre duvarındaki M proteinine bağlı >100 serotipi tanımlanmıştır.
Sherman Sınıflandırması Sherman streptokokları üreme, hemoliz, biyokimyasal ve antijenik özelliklerine göre: piyojen, viridans, laktik streptokoklar (S. lactis, S. rafinolactis)
ve Enterokoklar şeklinde sınıflandırmıştır.
Anaerop Streptokoklar : S. morbillorum, S. parvulus, S. hansenii, S. pleomorphus.
Hemolitik özelliklerine göre Brown tarafından
A) Beta Hemolitik Streptokoklar: kanlı plaklarında eritrositleri tam eriterek kolonilerinin etrafında şeffaf zonlar oluşur. Streptococcus pyogenes, S. agalactiae
B) Alfa Hemolitik Streptokoklar: Kanlı plaklarında kolonilerin etrafında eritrositlerin tam olarak eritilememesi sonucu yeşilimsi bir bölge oluştururlar. Örneğin, Viridans streptokoklar (Streptococcus mutans ve Streptococcus mitis), S. pneumoniae.
C) Gama Hemolitik (Non Hemolitik) Streptokoklar: Kanlı agarda eritrosit hemolizine neden olmayanlar. Enterokoklar
S pyogenes
Bakterinin hücre duvarı trombolitiktir ve inflamosyonu indükler. Orta katmanda spesifik C karbonhidrat antijeni vardır. Dış protein katman adezyona yardım eden lipoteichoic asiti içerir. Ayrıca dış membranda bulunan M proteini alternatif kompleman aktivasyonunu inhibe ederek fagozitozu inhibe eder. inflamatuvar mediatörlerin salınımı ile toksik şok sendromuna neden olur.
Hücre duvar antijenleri
M proteini: fagositozu inhibe eder. romantik fever’ın patogenezinden sorumludur.
Saç benzeri fimbrialar : adezyona yardım eder.
F faktör: (F protein: fibronektin bağlayan protein) Epitel hücre yüzeyinde fibronectin’e ve integrinlere bağlanarak adezyona yardım eder.
Kapsül, Bakteriyi fagositozdan korur. Konak bağ dokusunda bulunan hyaluronik asitin yapısında olduğundan antijenik değildir. İmmün yanıt oluşturmaz. Ayrıca farinks epitel hücrelerinde hyalurinik asit bağlayan protein CD44’e bağlanarak kolonizasyonu sağlar.
Toxins
Hemolizin: beta hemolitik olan grup A, C ve G streptokoklar O ve S olmak üzere iki hemolizin üretir.
Bunlar eritrosit memranını parçalar ve kanlı besi yerinde koloni etrafında beta hemolize neden olur.
Streptolysin S:oksijene dirençli. immunojenik değil. eritrosit, lökosit ve platalet’leri yıkabilir.
Streptolysin O: oksijene duyarlı. immunogeniktir. lökositleri öldürür.
Antistreptolizin O : streptolizin O ya karşı gelişen antikorlardır. Streptokokların neden olduğu romantik fever, glomerulonefritin tanısında araştırılır.
Streptococcal Pyrogenic Exotoxin (SPE):
ateşi indükler, kızıl nektotizan fasciitis ve toksik şok sendromundan sorumludur. SPE’nin -A, B , C subtipleri vardır. SPE-A and C süper antijendir. yoğun sitokin salınımı, ateş, epitel, endotel hücre hasarı, kapiller sızıntı, hipotansiyon ve şok görülür. Eritrojenik toksin olarakta bilinir.
Dick test: SPE (kızıl toksini) eritrojenik toksin olarak da isimlendirilir. (Streptococcal Pyrogenic Exotoxin (SPE)). Kızıla duyarlılığı araştırmada kullanılır. cilt içine enjekte edilir. 24 saat sonra 10mm den fazla kızarıklık duyarlı olduğunu gösterir.
Enzymes
Streptokinase (fibrinolysin): plasminojenin plasmine dönüşümüne katalizler. Pıhtıyı eritir. Böylece enfeksiyon bölgesinde koagulasyonu önler ve bakterinin ilerlemesini destekler.
Tedavi amaçlı kullanımı: Miyokart enfarktüsü ve tromboembolik olayların tedavisinde fibrinolisin kullanılabilir.
Streptodornase (DNAase A,B,C,D): iltihaplı bölgedeki DNA ları parçalar. İltihabın yoğunluğunu azaltır. Bakterinin yayılımını kolaylaştırır.
Hyaluronidase, dokudaki hyaluronik asidi parçalar. Bakteri yayılımını kolaylaştırır.
NADase: lokotoksik ve antijeniktir. NAD’i etkiler.
Serum opasite faktörleri
SpyCEP: Nötrofil kemoakraktanı olan interlökin 8 i inaktif hale getirir. Serin protezdir.
C5a peptidaz: C5a yı inaktive eder. serin proteazdır.
Diğer enzimleri: neuraminidase, N-acetyl glucosaminidase, esterase, phosphatase.
Enfeksiyonları:
Faranjit-tonsillit, Kızıl, Erisipel, pyoderma ve impetigo, bakteriyemi, Nekrotizan Fasciitis (et yiyen bakteri)’e neden olur. Piyojenik toksinleri , streptococcal toksik şok sendromu etkenidir.
Nonsuppuratif hastalıkları; akut romatik fever (ateş) ve post streptokokkal glomerulo nefrit, reaktif artrit.
.
Kızıl (scarlet fever): faranjitle karakterizedir. Streptococcal Pyrogenic Exotoxin (SPE)-A,B,C gibi streptokok toksinlerin etkisi yada onlara verilen immün cevap sonucu deride zımpara kağıdı gibi görünen döküntüler
gelişir.
Deri kıvrım bölgelerindeki döküntülere pastia çizgileri denir. Dil üzerinde kırmızı pütürlü, genişlemiş papillalarla çilek görünümü (çilek dil) ortaya çıkar.
Boğaz enfeksiyonu(Group A Streptococcus): S pyogenes: Damlacıkla yayılır. tonsillit, farenjit şeklinde seyreder. Komplikasyon olarak otit, peritonsiller abse, bakteriyemi menenjit gelişebilir.
İmpetigo
Çocuklarda kötü hijyen koşullarında, ağrısız döküntüler ile seyreden derinin yüzeyel enfeksiyonudur. Genellikle A grubu Streptokok tarafından ve bazende diğer streptokoklar ve S. aureus tarafından oluşturulur.
Selülit
Deri ve derialtı doku enfeksiyonudur.
Erizipel
Parlak kırmızı, şiş ve portakal kabuğu görünümü almış bir cilt, ateş ve titreme ile seyreder.
Nekrotizan Fasciitis
Kangrene benzer. Deri derialtı doku ve kasın geniş nekrozunu içerir. A grubu Streptokoklar tek yada S aureus ile birlikte gözlenir.
Bakteriyemiler
Streptokoklar pnomoni, peritonit, osteomyelit, endokardite neden olabilir.
Toksik Şok Sendromu (TSS):
Grup A Streptococcus’un ürettiği pirojenik ekzotoksinler yumuşak doku enfeksiyonu sonrası TSS’ye neden olabilir. Çoklu oragan tutulumu ve hipotansiyonla seyreder.
Supuratif olmayan hastalıkları: (immün)
Streptokok antijenleri bazı insan antijenleri ile benzerlik gösterir.
M proteinleri miyokart antijenleri ile, C karbonhidratı, kalp kapakları ile, sitoplazma membran antijenleri glomerüler vasküler intima ile, hiyalurinik asit, sinovial sıvı ile benzerlik gösterdiği için bazı çapraz reaksiyonlar sonucu hastalıklara neden olur. Bu hastalıklar akut romantik fever, post streptokokal glomerulo nefrit, reaktif artrit, pediatrik otoimmün nöropsikiyatrik Bozukluklar (Streptococcus pyogenes ilişkili) dir.
Post-streptococcal Glomerulonephritis (PSGN): genellikle 5-12 yaş çocuklarda görülür. streptokokkal cilt enfeksiyonlarından 2-3 hafta sonra görülür.
Anti DNAase antikorları yükselir.
Group B Streptococci (S. agalactiae)
Kadınların vajina ve rektumunda bulunur. gebe kadınlarda sorun oluşturur. Gebelerde peripartum ateş, post partim endometrit, idrar yolu ve yara enfeksiyonlarına yol açar.
Doğum kanalından bulaşarak yeni doğanlarda puerperal sepsis, menenjit, pnomoni gibi ciddi enfeksiyonlar yapabilir.
S. agalactiae’nin vurulans faktörleri; kapsül, hemolizinler, hiyalurinidaz, IgA bağlayan proteinler, C5a peptidaz ve adezinlerdir.
Group C Streptococci:
S. equi, S. equisimilis, S. dysgalactiae, S. zooepidemicus.
Genelde hayvanlarda enfeksiyon yaparlar.
Group D Streptococci : enterokoklar ve non enterokoklar olarak iki türe ayrılır. Alfa beta ve gama hemoliz yapanları vardır.
Non enterokoklar (S. gallolyticus and S. equinus). Kolonun kommensalidir. Endokardirt, kolorektal kanser, bakteriyel peritonitlerle birliktelikleri gözlenir.
Enterokoklar daha sonra farklı cins olarak sınıflandırılmışlardır.
Group F Streptococci: kanlı agarda iyi üremezler.
Group G Streptococci: boğazda kommensaldir. Cilt yumuşak doku enfeksiyonları, tonsillit, yeni doğan enfeksiyonları, puerperal sepsis, endokardit yapar.
VIRIDANS STREPTOCOCC I
Viridans streptokoklar α-hemolitiktir. Orofarinks, gastrointestinal ve genital sisteminde kommensal’dir. Subakut bacterial endokarditin başta olmak üzere farklı enfeksiyonlarda karşımıza çıkabilir. bir kaç grupta sınıflanmışlardır.
S. anginosus grup (S. milleri grup): S. constellatus subsp. farenjit nedeni olabilir. S. intermedius beyin ve abdominal abseler yapabilir.
S. mitis grup: bir çok tür içerir. S. pneumoniae bu grubun son üyesidir.
S. sanguinis grup: S. sanguinis, S. parasanguinis ve S. gordonii içerir. bakteriemi ve endokardite neden olabilir.
S. salivarius grup: S. salivarius , S. vestibularis, S. thermophilus içerir.
S. mutans grup: özellikle agız kavitesinden izole edilirler. S. mutans ve S. sobrinus insan enfeksiyonlarından en sık izole edilenleridir.
S. mutans:
diş çürüklerine neden olur. Diş çürüğü esas olarak diyetteki sakarozu asit ve dekstranlara parçalayan S. mutans’tan kaynaklanır. Asit dentine zarar verirken, yapışkan dekstran gıda artıkları, mukus, epitel hücreleri ve bakterilerle birleşerek diş plakları oluşturur.
S pneumoniae
Oval lancet şeklinde Gram pozitif diplokoklardır. Bazen kısa zincir yaparlar. Mitis grup viridan streptokoklar içinde yer alır.
Pnomolizinleri ile kanlı agarda gri renkli α-hemolitik koloniler yaparak ürerler.
Bakterinin C polisakkariti, kapsül boyunca yüzeyde açığa çıkan bir teikoik asittir. Akut iltihaplarda artan ve inflamasyonu izlemek için kullanılan C reactive protein adı verilen bir serum proteini ile etkileşime girer.
F antijeni: Bakteriyel membrana bağlı bir lipoteikoik asittir.
Fosfokolin, bu teikoik asitlerin bir bileşenidir ve hücre bölünmesi sırasında hücre duvarını hidrolize eden bakteriyel otolizinin etkisi için gereklidir.
Kapsülü formu olan S formu patojeniktir. Kapsülsüz R formu apatojenik bulunmuştur.
Bir deneyde Frederick Griffith farelere verilen öldürülmüş S formları ölüme neden olmazken ölü S ve canlı apatojen R formu birlikte verildiğinde hastalık oluşmuş ve canlı S formu üretilmiştir. R formlarının ölü S formlarından kaynaklanan bir dönüştürücü ilke ile dönüştürüldüğü sonucuna varmıştır.
klinik:
En sık pnomoni etkeni olarak izole edilir. santral sinir sistemine yayılımı sonucu menenjit görülebilir.
Tanıda Balgam dan gram boyama ile Gram pozitif diplokoklar şeklinde görülür.
Kültürde kapsüllü formları yağ damlasına benzer şekilde S formunda ürerler.
Kapsül şişme reaksiyonu (Quellung reaksiyonu) bakteri kapsülüne karşı oluşturulmuş antikorlar örneğe eklendiğinde bakteri kapsülünde genişleme görülmesi. (antijenle eklenen antikorların birleşmesi ile kapsül daha kalın görünür.). Pnomokokların sero tiplendirilmesinde kullanılır.
sepsisli ve menenjitli hastalarda bakterinin C polisakkariti immün testlerle incelenebilir.
Safrada erirlik: S. pneumonia kolonileri safraya maruz kalınca erir.
Optokin duyarlılık testi: S. pneumonia optokine duyarlıdır.
Patogenez:
orofarinkte adezinleri ile epitel hücrelerine bağlanır.
IgA ya karşı sekretuar IgA proteaz üretir
Epitel ve fagositik hücrelerde por açan pneumolizin üretir.
Peptidoglikan ve teikoik asit ile alternatif kompleman sistemini uyararak enflamasyon cevabını artırır.
Pnomolizinle klasik kompleman sistemini uyarır. buda proinflamatuvar sitozin artışına neden olur. Lökosit hareketi, doku hasarı ve ateş oluşur.
Kapsül fagositozdan korur.
S. pneumonia nazofarinksin flora elemanıdır. damlacıkla bulaşır.
Bakteriyel pnomoni genelde viral enfeksiyonlar sonrası yada immün direncin düşük olduğu kronik enfeksiyonları (şeker hastalığı, kalp yetmezliği, karaciğer hastalığı vs) takiben görülür.
İki tür aşısı vardır.
1. Yaşlılarda riskli kişilerde kullanılmak üzere 23 serotipe karşı oluşturulmuş aşısı mevcuttur. Çoğu suşa karşı korumuş olur ve etkisi uzun sürelidir.
2. iki yaşa kadar çocuklarda tavsiye edilen 13 serotype karşı oluşturulmuş pneumococcal conjuge aşısı vardır. Bu aşıda, polisakkarit antijenleri, yardımcı T hücresi tepkilerini ortaya çıkarmak için proteinlere konjuge edilir.
23 valanslı polisakkarit aşı, olgun B hücrelerini uyarır ve bu yanıt çok küçük çocuklarda iyi gelişmemiştir.
Streptokokların tanımlanması
Mikroskopi, kültür, serolojik testler, PCR kullanılabilir.
Signify Strep A Dipstick kiti, bir boğaz sürüntüsü üzerinde toplanan A Grubu streptokokların karbonhidrat antijenlerini tespit eder.
Kültür: kanlı agar, Mac Conkey agar, nutrient agar da 37 derecede %5-10 CO2 de iyi ürer. S. pyogenes ve ve S. agalactiae içe konveks beta hemolitik koloniler üretir.
Mikroskopi: gram pozitif zincir koklar şeklindedir.
katalaz: negatiftirler.
Ayırıcı Testler
Streptokok gruplarını ayırt edebilmek için aşağıdaki testler yapılır.
Bacitracin duyarlılığı A grubu beta hemolitik streptokok (S. pyogenes)
SXT (kotrimaksazol) duyarlılığı: B grubu beta hemolitik streptokok (S. agalacttiae) ayrımında kullanılır. Hem basitrasine hemde SXT ye dirençlidir.
Optokin duyarlılığı: S. penumonia duyarlıdır.
Safrada erime testleri: S. pneumonia pozitiftir.
CAMP deneyi: B grubu beta hemolitik streptokok (S. agalacttiae) pozitiftir. ,
Hipurat hidrolizi: B grubu beta hemolitik streptokok (S. agalacttiae) pozitiftir.
PYR (Pyrolidonly-beta naphilamide) hidrolize edilmesi: A grubu beta hemolitik streptokok (S. pyogenes) ve enterokoklar pozitiftir.
Esculini esculetin’e hidroliz eder ve %40 safrada üreme (bile esculin testi): D grubu streptokoklar ve enterokoklar pozitiftir.
%6,5 NaCl de üreme: enterokoklar pozitiftir.
Tedavi
Penisiline duyarlıdır. Allerjisi olanlarda eritromisin kullanılır.
