Monkeypox çiçek hastalığı etkeni olan variola virüs’ünün de üyesi olduğu Poxviridae ailesindeki Orthopoxvirus cinsinde yer alır.
Variola virüsün neden olduğu çiçek hastalığı 1980’de toplu aşılama programları ile ortadan kaldırılmıştır. Pox viridea ailesinde maymun çiçeği, orf, sığır çiçeği ve Tanapoks virüsleri insan hastalığına neden olabilir. Bu virüsler hayvanlardan insanlara bulaşan zoonotik virüslerdir.
İnsandan insana bulaş oranı düşüktür.
Hangi ülkelerde var?
İlk insan maymun çiçeği vakası 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde kaydedildi. Monkeypox, orta ve batı Afrika ülkelerinde, tropikal bölgelerde endemiktir. Mayıs 2022’de ABD; Avustralya, bazı Avrupa ülkelerinde İsrailde ve Birleşik Arap Emirliklerinde görülmüştür. Turizm sezonu olması nedeni ile yayılımın artma ihtimali mevcuttur.
Maymun çiçeği virüsü nasıl bulaşır?
Epidemik bölge olan Afrika’da, sincaplar, Gambiya fareleri, çizgili fareler ve primatlar gibi birçok hayvan türünde maymun çiçeği enfeksiyonu bulunmuştur. Endemik olmayan bölgelere yayılım egzotik evcil hayvan ticareti, enfekte hayvanların vucut sıvıları ile, onlardan elde edilen malzemelerle temas ile yayılır.
Bulaş enfekte hayvan ve insanların vücut sıvıları ve kontamine materyale temas ile cilt, solunum, gözler, burun veya ağız mukozası iledir. Ayrıca enfekte hayvan ısırığıda bulaşta önemlidir.
İnsandan insana bulaş, enfekte insanların vücut sıvıları, cilt lezyonları ile direkt temas, cinsel ilişki, öksürme, hapşırma, solunum damlacıkları ile veya enfekte bir kişinin kontamine olmuş eşyaları (g,ys, havlu çarşaf vs) ile teması içerir.
Bir çok yolla bulaşmasına rağmen bulaşıcılığı çok yüksek değildir. Döküntülerin yani lezyonların başlangıcından kabuklanma aşamasına kadar bulaşıcıdır. Tüm kabuklar düştüğü zaman bulaşıcılığı biter.
Maymun çiçeğinin belirtileri nelerdir?
Kuluçka süresi (bulaştan hastalık bulguları görülene kadar geçen süre) ortalama 7-14 gündür ancak 5−21 gün arasında değişebilir. İlk belirtiler ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı, titreme ve bitkinliği içerir. Hastalığın başlangıcından 1-3 gün sonra, yüzde, ayak tabanları avuç içi dahil olmak üzere ekstremitelerde ve vücudun başka yerlerinde su çiçeğine benzeyen kabarcıklı lezyonlar gelişir. Lenfadenopati gelişimi çiçek hastalığından ayırt edici özelliktir. Submandibular (çene altı), servikal (boyun), inguinal (kasık) lenf bezi şişkinliği çoğu vaka 2-3 hafta içinde düzelir. Daha önceki salgınlarda vaka ölüm oranı ortalama %1 dir. Farklı yayınlarda %1-10 arasında olarak bildirilmiştir.
Nasıl teşhis edilir?
Klinik görünümü (vücuttaki döküntü) tanı koydurucudur. Döküntüler su çiçeğine benzer. Kesin tanıda PCR önemlidir.
Maymun çiçeği nasıl tedavi edilir?
Çoğu tedavisiz iyileşir. Destekleyici tedavi gerekebilir.
Gerekli vakalarda kullanılabilecek antiviraller vardır.
Maymun çiçeği nasıl önlenir ve korunulur?
Hastalığın yayılması hastaların izolasyonu (karantina) ve temaslılarının takibi ile durdurulabilir. Maymun çiçeği virüsüne karşı aşı olmamasına rağmen, çiçek hastalığı eradikasyonunda kullanılan çiçek aşısının maymun çiçeğine karşıda %85 koruyuculuğu vardır. Hastalığın yayılması durumunda yada gerektiğinde çiçek aşısı kullanılabilir.
Çiçek hastalığı aşılama programı ile 1980’de yok edilmiş olduğu için çiçek aşısı rutin aşılama programında bulunmamaktadır. Sadece 40 yaş üstü insanlar çiçek hastalığının yok edilmesi döneminde aşılanmış durumdadırlar. Bu aşının etkin koruyuculuğu 3-4 yıldır. Ancak çiçek aşısından kalan bağışıklık da vakaların önlenmesine katkıda bulunabilir veya enfeksiyonun hafif seyretmesini sağlayabilir.
bulaşı ve yayılımı önlemek için genel anlamda el hijyenine önem vermek, sık sık el yıkamak, alkol bazlı dezenfektanlar kullanmak önemlidir. Güney Afrika’ya seyahat sırasında kemirgenler, keseliler, primatlar gibi maymun çiçeği virüsü taşıyabilecek hasta hayvanlarla temastan ve vahşi av hayvanlarını yemekten veya ellemekten kaçınılmalıdır.
