Çocuklar özetlerin tümünü çalışırsanız yeter.
Leishmania
Protozoa, Sarcomastigophora , mastigofora (kamçılılar)
- ✓Enfekte kum sineklerinin (tatarcık) ısırmasıyla bulaşır.
Zorunlu hücre içi parazitlerdir.
Yaşam Döngüsü
- ✓Leishmania’nın amastigot ve promastigot formaları vardır.
- ✓ İnsan kanında makrofajların içinde amastigot formu (3-5 μm, oval, dışa çıkan flagella yok, hareketsiz) bulunur.
Amastigotlardaki büyük çekirdek ve küçük kinetoplast, Giemsa veya Wright boyası ile dokuda gözlenebilir. Bazı amastigotlarda flagellumun kısa intrasitoplazmik kısmı da görülebilir.
Makrofaj içinde ikili (binary) füzyonla çoğalırlar, hücre parçalandığında amastigotlar açığa çıkarak diğer retiküloendotelyal hücrelere girer yada kum sineği ısırması sırasında sineğe geçer.
Memelilerdeki amastigot formuda türe bağlı olarak uzun süreler kalır, bu ömür boyu bile sürebilir.
- ✓Barsaklarında 5-7 günde promastigota döner ve bölünerek çoğalırlar.
Promastigotlar (15-28 μm) uzun, tek kamçılı hareketli, hücre dışı formdur. Kum sineğinin insanı ısırması ile promastigotlar insana geçer
Sinekteki formları yuvarlak, kısa, uzun, hareketli formlardır ve retiküloendotelyal hücreler tarafından yutulur amastigota dönüşür. Döngü devam eder.
Endemik alanlardaki kum sineklerinin çoğu enfekte değildir; Enfekte olan sinek ömür boyu enfekte kalır ve çok verimli vektörlerdir.
Hastalıkları
Hastalığına leishmaniasis denir. Kutenöz ve visseral olmak üzere iki türde görülür. Ayrıca enfeksiyonun görüldüğü bögeye görede eski dünya leishmaniasisi (Güney Avrupa, Ortadoğu, Güneybatı Asya ve Afrika) ve yeni dünya leishmaniasisi (Orta ve Güney Amerika) olarak da ikiye ayrılır.
Leishmania’nın insan türleri:
- Eski dünya leishmania’ları: L. major, L. tropica, L. aethiopica, L. donovani, L. infantum
- Yeni dünya Leishmania’ları: L. chagasi, L. mexicana, L. venezuelensis, L. garnhami, L. amazonensis, L. pifanoi L. viannia: L. braziliensis; L. peruviana, L. colombiensis, L. lainsoni, L. shawi, L. naiffi, L. braziliensis/L. panamensis, L. braziliensis/L. guyanensis; L. guyanensis; L. guyanensis L. panamensis
Eski Dünya kutenöz Leishmaniasisi :
Şark çıbanı, Doğu çıbanı, Delhi çıbanı, Bağdat çıbanı, Halep şerri ve Biskra butonu olarak da bilinir.
Leishmania major, L. tropica, L. aethiopica ve L. infantum neden olur.
Amastigotlar, yüz, el, kol ve bacaklar, gibi vücudun açıkta kalan kısımlarında, kabarık papüller veya nodüler ülserli cilt lezyonları oluşturur.
Kuluçka süresi 2-8 haftadan birkaç yıla kadar uzayabilir. Isırık bölgesinde sert ağrısız papül oluşur. Zamanla ülser, eksüda üretir ve kabuk oluşturabilir. Orijinal lezyonla birleşen uydu lezyonlar görülebilir.
L. major: Şark çıbanı, kırsal kutenoz enfeksiyona neden olur. Çoklu lezyonlar mevcuttur, belirgin iltihaplanma ve kabuklanma görülür. Lezyonun merkezi nekrotik, eksüdatiftir, ülserlidir. Bu dönemde lezyon kenarları deriden kabarık, ortada krater oluşturacak şekilde ülsere doğru yükselir volkan belirtisi. Gevşek bir kabuk oluşturur. Kabuk kaldırılırsa kabuğun alt yüzünde kirli-beyaz renkte dikensi çıkıntılar gözlenir çivi belirtisi, Hulusi Behçet Çivi belirtisi. Lezyonlar birkaç ayda olgunlaşma ve iyileşme eğilimindedir. Ciddi yara izi kalabilir. Lenfatik yayılım oluşabilir.
L. tropica: kentsel hastalık nedini. L. major’a göre daha yavaş ilerler, daha az eksudalı .
Leishmaniasis Recidivans: L. tropica ile bağlantılı. İran ve Irak’ta sıktır. Küçük, ülseratif olmayan lezyonlar vardır, güçlü bir hücresel bağışıklık tepkisi oluşturuyor. ancak amastigotlar elimine edilemez, enfeksiyon 40 yıla kadar sürebilir. Görünüm ve histolojisi kutanöz tüberkülozu andırır; bu nedenle “lupoid leishmaniasis” adı da verilmiştir. Montenegro testi (Leishmanin cilt testi) pozitiftir. Parazitlerin gösterilmesi zor ancak kültür veya hayvanlarda üretimi mümkündür.
L. aethiopica’nın kutanöz leishmaniasisi: En az iltihaplı olan türdür. Yıllarca kalabilir.
L. aethiopica’nın difüz kutanöz leishmaniasis:
Yaygın anerjik formdur. Cüzzam ile karıştırılır. Lezyonlar tüm vücutta oluşabilirler. Viseral enfeksiyon yoktur. Fakat organizmalar nadiren kan veya kemik iliğinden izole edilir.
Eski dünya visseral Leishmaniasisi (kala azar veya dumdum ateşi)
L. donovani ve L. infantum’dan kaynaklanır. Ayrıca L. tropica Ortadoğu’da viserotropik leishmaniasis’e, Hindistan’da ise klasik kala azar’a neden olur.
Amastigotlar tüm vücutta bulunabilir. Kutenöz leishmaniasisde olduğu gibi derinin makrofajlarıyla sınırlı değildir. Kan dolaşımına girer ve kemik iliği, dalak ve karaciğer gibi retikülo endotelyal merkezlere taşınır.
Kuluçka süresi genellikle 2-6 aydır. Ancak, birkaç gün ile birkaç yıl da olabilir. Turistler, askerler gibi bölge dışından gelen kişilerde başlangıç, yüksek ateş, titreme, iştahsızlık, halsizlik, kilo kaybı ve sıklıkla ishal ile akut olabilir. Açıklanamayan öksürük, halsizlik, kronik yorgunluk, karın ağrısı, aralıklı ateş ve ishal gibi hafif semptomları olan ve yolculuk öyküsü bulunan kişilerde düşünülmelidir.
Endemik bölgelerde, birçok kişide klinik hastalık olmaksızın cilt testi pozitifleşir.
İmmünoloji
Deri testi visseral leishmanin aktif döneminde negatifdir. Deri testi antijenlerine gecikmiş aşırı duyarlılık tepkileri bastırılır yoktur. Enfeksiyonun iyileşince, gecikmiş aşırı duyarlılık reaksiyonu geri döner. Test pozitifleşir. Enfeksiyondan iyileşen hastaların yeniden enfeksiyona karşı bağışık olduğu kabul edilir.
Klinik
Günde iki üç kez zirve yapan düzensiz aralıklı ateş, sarılık, bacaklarda ödem, peteşi, saçlarda kuruluk, kıvrılma hipopigmentasyon görülebilir. El ayak, yüz, karın derisinde renk değişikliği (toprak rengi) görülür. Kala azar (kara hastalık) adını deri renginden alır.
Karaciğer, dalak büyük, femoral ve inguinal lenfadenopati vardır. Afrika’da deri lezyonları sıklıkla visseral leishmaniasise eşlik eder. Bazı lezyonlar yaygın, siğilli ve ülsersizdir ve değişken sayıda amastigot içerir.
Yeni dünya Leishmaniasisi: (kutanöz)
Eski Dünya leishmaniasisinde görüldüğü gibidir ve klinik Semptomlara ayrım mümkün değildir. Bu gruptaki organizmalar, Leishmania ve Viannia alt türlerine aittir.
Vektör kum sineğinin türü değişiktir. Parazitin yaşam siklusu diğerleri gibidir.
Yeni dünya visseral leishmaniasisi (American visseral leishmaniasisi)
L. chagasi neden olur. Öncelikle çocuklarda görülür. L. infantum’un neden olduğu Eski Dünya visseral leishmaniasisi ile birçok benzer. Yaşam Döngüsü ve Morfolojide Eski Dünya visseral leishmaniasisi türleri ile aynıdır.
Teşhis
Kutenöz
Sık görülen yerlerde klinikle tanı konabilir. Nadir görülen yerlerde gözden kaçabilir. Kesin tanı, doku örneklerinde amastigotların veya kültürde promastigotların gösterilmesine bağlıdır.
Aspiratlarda, kazıntı örneği ve biyopsilerde parazitlerin amastigot formları görülür. Bakteri mantar kontaminasyonunu kültürde promastigot gelişimini engeller. örnek dikkatli alınmalıdır. Mikroskobik inceleme için biyopsi örneğinin kesim yüzeyi lama hafifçe dokundurularak çoklu preparatlar hazırlanır.
örnekler. %100 metanol ile tesbit edilip Giemsa ile boyanır.
Amastigotlar, makrofaj içinde veya parçalanmış hücrelerin çevresinde, sitoplazları açık mavi, çekirdek ve kinetoplast kırmızı-mor boyalı görünür. Diğer hücre içi parazitlerden (Histoplasma capsulatum ve bazı microsporidia) intrasitoplazmik kinetoplasların görülmesi ile ayrılır.
Kültür : Steril şartlarda alınan biobsi parçası kıyılarak üreme ortamına eklenir. Leishmaniae üremesi için Novy-MacNeal-Nicoll besiyeri ve %30 sığır serumu ile takviye edilmiş Schneider’in Drosophila besi yerleri önerilir.
Santrifüjlenmiş kültürden mikroskobik inceleme için alınan örnekler, direkt veya giemsa ile boyanarak promastigotlar araştırılır.
Tür tanımlaması için DNA probları, izoenzim analizi, PCR kullanımını içeren bir dizi moleküler yöntem geliştirilmiştir.
Hayvan testleri: Hemsterlara intra nazal inokülasyon yapılır. Uzun sürede sonuç verdiği için kullanışlı değildir.
Cilt Testi (Montenegro testi): öldürülmüş promastigotların bir süspansiyonu enjekte edilir. 48-72 saat sonra oluşan gecikmiş aşırı tip duyarlılık reaksiyonu gözlemlenir. Kutenöz enfeksiyonda pozitif sonuç alınır. Dissemine leishmaniasisi olanlarda sonuç olmsuzdur.
Serolojik Testler: Kutanöz leishmaniasis tanısı için uygun değildir. Titreler bazen saptanamayacak kadar düşüktür
Visseral
Endemik bölgelerde klinik bulgular varsa şüphelenilmelidir.
Amastigotların dokularda gösterilmesi ve kültürde promastigotların üretilmesi ile tanı doğrulanır.
Dalak ponksiyonuyla %98 amastigotlar tesbit edilir. Ancak Ponksiyona bağlı dalak yırtılması ve ölümler meydana gelebilir. Karaciğer biyopsisi, lenf nodu aspiratı, sternal- iliak kemik iliği ve venöz kan buffy coat preparatları hazırlanabilir. Kemik iliği yaymalarında pozitiflik oranı %80-85 dir.
PCR, Direkt aglutinasyon testi (DAT), dolaylı floresan antikor testi, karşıt immünoelektroforez ve enzim bağlı immünosorbent testleri (ELISA) kullanılabilir. Hızlı tanıda antijen emdirilmiş kart testi mevcuttur.
Epidemiyoloji ve korunma
Laishmania zoonotik bir parazittir ve esas olarak kemirgenler, fareler rezervuardır. Vektör kum sinekleridir. L. major (şark çıbanı) Orta Asya çöllerinde, güney Rusya, İran, Pakistan ve Irak’ın bazı bölgelerinde yaşayan gerbiller gibi çöl kemirgenlerinde bulunur. Hastalık kuzeybatı Hindistan ve Çin, Libya, Suudi Arabistan ve İsrailde sık görülür.
Kentsel kutenöz leishmania’nin nedeni olan L. tropica, köpek ve sıçanlardan izole edilmiştir; bununla birlikte, insan birincil rezervuar ve enfeksiyon kaynağı olarak kabul edilir. Çeşitli kum sinekleri (Phylebotom: P. sergenti ve P. papatasi), spesifik coğrafi bölgeye bağlı olarak enfeksiyonu bulaştırır; endemik enfeksiyon alanları arasında güney İtalya, Fransa, Yunanistan, bazı Akdeniz adaları, Pakistan, Orta Doğu, kuzeybatı Hindistandır. Laishmania enfeksiyonundan korunmada fare (kemirgen) ve vektör (kum sinekleri) kontrol altına alınmalıdır.
Endemik olduğu (Rusya, İsrail, İran, Irak Ürdün) bölgelerde aşılama yöntemi kullanılır. Doğal olarak edinilmiş bir lezyondan gelen eksüda, bağışıklığı olmayan bir kişinin vücudunun göze çarpmayan bir bölgesine aşılanır. Başka yöntem, intrakütan olarak aşılamadır. Canlı, atenüe L. major promastigotları kullanılır.
Tedavi
Cilt lezyonları, temizlenmeli ve kontaminasyonu önlemek için örtülü tutulmalıdır.
Çoğu Eski Dünya kutenöz leishmaniasisi birkaç ay-birkaç yılda kendiliğinden iyileşir. Bu iyileşme süreci, yakın çevresinde yaşayan bireylere bağışıklık kazandırır; bu nedenle, tedavi önerilmez.
Çoklu lezyonlarda, yara izi riski nedeni ile 5 değerli antimonlar haftalar-aylarca kullanılır.
Lokal ısı tedavisi: lezyon içinin 12 saat 40-42 derecede tutulması için ışın tedavisi (kızıl ötesi) uygulanır. Sıcak su banyoları ve saunalar dissemine enfeksiyonun tedavisinde yardımcı olabilir.
Krioterapi ve lezyonların cerrahi eksizyon uygulanabilir.
Trypanosoma
Kan kamçılısıdır. Tek bir kamçıya sahiptirler. Farklı tripanozom türlerinin neden olduğu Afrika ve amerika olmak üzere iki tip tripanozomiyaz (enfeksiyon) vardır.
Afrika trypanosomiasisi
Batı Afrika’da Trypanosoma brucei gambiense ve Doğu Afrika’da Trypanosoma brucei rhodesiense etkendir. Her ikiside çeçe sineği ile bulaşır.
T. brucei rhodesiense’nin neden olduğu enfeksiyonlar, T. brucei gambiense’nin neden olduğu enfeksiyonlardan daha yüksek parazitemiye sahiptir, daha şiddetlidir ve daha hızlı ilerler. Mikroskopik ayırt edilemezler.
Trypanosoma brucei’nin (gambiense ve rodiense) yaşam döngüsü : Çeçe sineği ısırırken tükürüğünde bulunan parazitin metasiklik tripomastigot formunu insanın kan dolaşımına enjekte eder.
Organizma sineğin bağırsağında çoğalır, epimastigot şeklinde tükürük bezlerinde depolanır. Tükrük bezinde birkaç haftada olgunlaşır tripomastigotlara dönüşür. Çeçe sineği ömür boyu enfekte kalır.
Tripomastigot, dalgalı bir zarı olan serbest flagellaya sahiptir. Kanda, beyin omurilik sıvısında (BOS), lenf nodlarında bulunabilir. İkili fisyonla bölünerek çoğalırlar. Organizma oldukça pleomorfiktir. tek kan yaymasında çeşitli formları görülebilir.
Çeçe sineği beslenirken kısa, bodur formdaki tripomastigotları alır.
Kanda, tripanozomlar kırmızı kan hücreleri arasında hızla hareket eder. Yavaş hareket eden organizmalar görülebilirse dalgalı bir zar ve kamçı da görülebilir. Giemsa veya Wright boyası ile, sitoplazma soluk mavi boyanır, koyu mavi granüller ve vakuoller içerir. Çekirdek kırmızımsı merkezi yerleşimli boyanır.
Organizmanın arka ucunda, yine kırmızımsı boyanan kinetoplast bulunur. Kamçı dalgalı zarın kenarı boyunca uzanır, sonra serbest devam eder.
Afrika tripanozomlarının tripomastigotları 5-10 günde bir, dış zarının yüzey kaplamasındaki antijenik yapıyı değiştirirerek bağışıklıktan kaçarlar.
Klinik Hastalıklar
T. brucei gambiense (Batı Afrika uyku hastalığı) kuluçka süresi birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilir. Kronik ve ölümcül seyreder. Erken bulgular ısırık bölgesinde ülser, tipik posterior servikal nod tutulumu (winterbottom işareti), aralıklı ateş ve hiperaktiviteyi içerir. Daha sonra santral sinir sistemi tutulumu (letarji, tremor, ensefalit ve zeka geriliği) gelişir. Hastalığın terminal aşamasında hemipleji, inkontinans, koma ve ölüm görülür.
T. brucei rhodesiense’nin (Doğu Afrika uyku hastalığı) kuluçka süresi kısadır hızlı seyreder. Birkaç ay içinde ölümle sonlanır.
Isırılma bölgesinde lokal bir inflamatuar reaksiyon oluşur. Bu nodül ülser şekline döner ve bir kaç haftada iyileşir. Ülserden aspire edilen sıvıda tripomastigotlar saptanabilir. Tripomastigotlar kan dolaşımına girer semptomsuz düşük dereceli bir parazitemiye neden olur. Bu evre I dir. Bu dönem kendi kendine iyileşebilir.
Aylar-yıllar sonra lenf nodlarının invazyonu ile semptomlar ortaya çıkar. Gece terlemeleri, tekrarlayan düzensiz ateş periyotları, baş ağrısı, halsizlik ve iştahsızlık görülür. Ateş sırasında kanda tripomastigot görülebilir. Gambiya tripanosomiasisinde sıklıkla posterior servikal lenf notlarını tutan yumuşak, ağrısız lenfadenopati (Winterbottom belirtisi) tipiktir. Lenf düğümü aspiratlarında tripomastigotlar görülebilir. Bu kan-lenfatik evre uyku hastalığı sendromu öncesi yıllarca sürebilir.
Açık tenli kişilerde düzensiz eritematöz döküntü, ateşli hastalık sırasında ortaya çıkabilir. Hastalar ağrı hissi yaşayabilir (Kerandel belirtisi).
Evre II: Tripomastigotlar santral sinir sistemini istila eder ve uyku hastalığı başlar. Tripomastigotlar esas olarak frontal loblar, pons ve medullada bulunur. Gambiya tripanozomisisi, sürekli ilerleyici karakterdedir. Meningoensefalit, ilgisizlik, kafa karışıklığı, yorgunluk, koordinasyonda kayıp ve uyuşukluk.
Terminal aşama: hasta zayıflar ve hastalık ilerler. Genellikle ikincil enfeksiyondan kaynaklanan derin koma ve ölüm görülür.
Beyin omurilik sıvısında protein, IgM yükselir, lenfositoz, ve Mott’un (morular, dut) hücreleri tüm hastalarda görünmesede görüldüğünde tanı koydurucudur. sitoplazmaları değiştirilmiş, proteinli damlacıklarla dolu plazma hücreleridir.
Teşhis
öykü ve bulgular: düzensiz ateş, eritematöz deri döküntüler, arka servikal lenf düğümlerinde büyüme (Winterbottom belirtisi), ağrı (Kerandel belirtisi) çok önemlidir.
Kesin tanı: tripomastigotların gösterilmesine bağlıdır. örnekler direkt preparat yada giemsa ile boyanarak incelenebilir.
Lenf düğümü aspirasyonu : duyarlılık%40-80
Kan: Hem direkt hemde boyalı ince yayma ve kalın damla hazırlanır. Direktde hücreler arasındaki hareketli organizma görülebilir. Boyalı preparatlarda duyarlılık daha yüksektir.
Mikrohematokrit santrifüjü : mikroskop altında ve organizmalar konsantre buffy coat katmanı incelenir.
Antijen tespiti Basit, hızlı kart test, dolaylı aglütinasyon tripanosomiasis testi (TrypTect CIATT), ELISA , Moleküler yöntemler.
Amerikan tripanosomiasis
Amerika’da insan enfeksiyonları: T. rangeli enfeksiyonları asemptomatiktir. T. cruzi enfeksiyonları (Amerikan tripanozomiyazı) önemli ölçüde morbidite ve mortaliteye neden olabilir.
Reduviids böceğidir. (triatomids, reduviid böcekleri, öpücük böcekleri:
Yaşam döngüsü,
Beslenmek için insan derisini ısıran öpücük böceği (reduviid)’nin bu alana dışkılaması ve insanında ısırılan bölgeyi kaşıyıp tahriş etmesi ile vucuda girer.
Kan trasfüsyonu organ nakli ve konjenital yolla da geçebilir.
Organizma kandan çeşitli dokulara girer. Dokuda amastigot formu bulunur. İkili fisyonla (bölünerek) çoğalır. Hücre yırtıldığında, amastigotlar serbest kalır ve kana geçerek tekrar tripomastigotlara dönüşür.
Klinik Hastalıklar. Amerikan Tripanosomiyasisi =chages hastalığı. asemptomatik, akut veya kronik bir seyirli alabilir. Ağırlıklı olarak Orta ve Güney Amerika’da yayılmıştır ve genellikle çocukları etkiler. Hastalığın erken belirtileri, hastalık için patognomonik olan chagoma (sırık yerinde kızarıklık, sertlik ve şişlik, enflamasyon) ve romana (palpepral ödem ve konjonktivit) işaretini içerir.
Akut hastalık, SSS tutulumunu işaret eden ateş, titreme, halsizlik ve sinirsel bozukluklarla kendini gösterir.
Kronik hastalık hepatomegali, miyokardit, akalazya, megakolon, beyinde granülomlar ve meningoensefalit ile kendini gösterir.
Konjenital enfeksiyon: ölü doğum, düşük doğum ağırlığı, miyokardit, nörolojik değişiklikler ve doğumdan kısa bir süre sonra ölüm.
Laboratuvar Tanısı
Akut aşamada, organizma kalın ve ince kan yaymalarda gösterilebilir. Kronik evrede ksenodiagnoz, doku biyopsisi ve kompleman fiksasyonu ile antikor tespiti, indirekt hemaglütinasyon, indirekt floresan antikor testleri ve ELISA gibi serolojik yöntemler gereklidir. PCR kullanılabilir.
Xenodiagnosis. Trypanosome içermeyen Reduviid böceklerinin Chagas hastalığına sahip olduğundan şüphelenilen kişilerle beslenmesine izin verilir.
3 aylık bir süre boyunca böceğin barsaklarından kamçılı formlar aranır. Riski kişiler böceğin salgısına duyarlı ise anaflaksi gelişebilir.
Önleme
Böcek yayılımının önlenmesi, böcek ve kan bağışçısı taraması.
Giardia lamblia (G. duodenalis, G. intestinalis)
Dünya yaygın görülür. Barsaklarda en sık saptanan kamçılıdır. Çok bulaşıcıdır. Çok az sayıda (10tane) kist bile hastalık yapar.
Yaşam Döngüsü ve Morfoloji
Trofozoit ve kist formu vardır. Vucuda kist formunda oral yolla girer. Barsakta trofozoid formuna döner. Trofozoidi hareketlidir. Trofozoitler, ikili fisyonla bölünerek çoğalır. Duodenum içindeki kriptlerde yaşarlar, fecesle kist ve trofozoitler atılır. Dış ortamda kistler yaşarken trofozoidler ölür.
Trofozoitlerin büyük karyozomları vardır. Periferik kromatin eksikliği, iki çekirdeğe halo görünümü verir.
Giardia mitokondriden yoksundur, mitokondriyal kalıntıların (organellerin) varlığı keşfedilmiş ve mitozom adı verilmiştir.
Trofozoitler, bağırsakta ventral disk ile konakçı villusun epiteline bağlanır. Jejunumdan aşağı doğru hareket ederken kiste dönüşür. Kist olgunlaştıkça, iç yapılar ikiye katlanır, eksitasyon meydana gelir ve sitoplazma bölünür, iki trofozoit üretilir.
Trofozoitlerin 10 -20X 5 -15 μm boyutundadır. Genellikle arka ucu sivri sonlanan oval şeklindedir. İçbükey kısım, emme diski alanıdır. Dört çift kamçı, iki çekirdek, iki aksonem ve orta cisimler olarak adlandırılan iki hafif kavisli cisim vardır.
Kistler yuvarlak veya oval olabilir ve dört çekirdek, aksonem ve ortanca cisim (median bady) içerir. Kistin dış çevresindeki hale etkisi özellikle kalıcı boyalı yaymalarda görülür.
Klinik Hastalık
Kuluçka süresi 1-2 haftadır. Sulu, kötü kokulu, çok volümlü kan içermeyen ishal, karın ağrısı, kramplarla başlar. Akut aşama birkaç gün sürer.
Akut fazı genellikle subakut veya kronik faz takip eder. Bunlarda tekrarlayan, kısa süreli ishal, kötü kokulu dışkı; artan şişkinlik ve kötü gaz görülebilir. Lapa şeklinde dışkılama arasında, hasta normal dışkıya sahip olabilir veya kabız olabilir. Karında belirgin bir şişkinlik ve çürük yumurta tadında geğirme görülebilir.
Teşhis
Rutin dışkı testleri yapılır. G. lamblia emme diski ile mukozaya çok güçlü şekilde bağlı olduğundan alınan örnekte rastlama şansı düşüktür. Bu nedenle beş veya altı dışkı numunesi incelenmesi gerekir.
Kistler genellikle direkt dışkı mikroskopisi ile tespit edilebilse de, kalıcı boyama yapılmadan birçok enfeksiyon gözden kaçabilir. İp testinden (Entero-Test) veya bir duodenal aspirattan mukus materyali gönderilirse, direkt preparat hazırlanıp motilite bakılmalıdır. Ancak trofozoid mukus içinde olduğundan flagella hafif bir dalgalanmadan daha fazla hareket edemiyor olabilir.
Antijen Tespiti. fekal immünolojik testler geliştirilmiştir. ELISA, Hızlı tanı sağlayan kartuş, immünokromatografik şerit formatlı duyarlılığı oldukça yüksek antijen testleri mevcuttur.
Trichomonas,
Trikomonas vajinalis
Trichomoniasis şu anda dünya çapında birincil viral olmayan cinsel yolla bulaşan hastalıktır. T. vaginalis enfeksiyonu, hamilelikteki komplikasyonlar, serviks kanseri ile ilişki ve insan immün yetmezlik virüsü (HIV) enfeksiyonuna yatkınlık dahil olmak üzere kadınlar için önemli sağlık sonuçları vardır.
Yaşam Döngüsü ve Morfoloji
T. vaginalis, yaşam döngüsünde sadece trofozoit evresine sahiptir. Trofozoit 7-23X 5-15 μm genişliğindedir. Aksostil genellikle son derece belirgindir ve dalgalı zar, trofozoitin yan tarafında gövdenin yarısına kadar uzanır. Nükleer kromatin düzgün dağılmıştır Aksostyle vajinal epitel hücrelerine tutunmada rol alır.
Beş kamçı vardır ve beşincisi dalgalı zar içindedir.
Klinik Hastalık
T. vaginalis bölgeye özgüdür ve genellikle ürogenital sistem dışında yaşayamaz. İnkübasyon periyodu 4 -28 gün kabul edilir. Genel olarak semptomlar vajinal akıntı (%42), koku (%50) ve ödemdir. Dizüri ve alt karın ağrısını eşlik eder. Köpüklü, sarı veya yeşil ve mukopürülan akıntı tipiktir. Ancak hastaların sadece %10 unda görülür. Vajinal ve servikal mukozada çilek görünümü oluşturan küçük noktasal hemorajiler ile seyreden vajinit gözlemlenir.
Kronik enfeksiyonlarda semptomlar daha hafiftir. Vaginal sekresyon, kaşıntı ve ağrı azdır. Cinsel yolla bulaşır.
Asemptomatik, kadınların yarısında 6 ayda klinik bulgu ortaya çıkar ve taşıyıcıdırlar.
Erkekte üretrit yapar.
Gebe kadınların bebeklerinde düşük doğum ağırlığı ve neonatal pnomoni gözlenmiştir.
Teşhis
Klinik belirtiler araştırmaya yönlendirir. Çilek görünümlü serviks, köpüklü kötü kokulu, yeşilimsi akıntı tanıyı destekler tek başına yeterli değildir.
Akıntılarından hazırlanan ıslak preparatlarda trofozoitlerinin tanı koydurur. Trofozoitlerdeki dalgalı zarın hareketleri tanıyı kolaylaştırdığından, soğukta bekletilmeden 10- dk içinde incelenmelidir. İdrar sedimenti de direkt mikroskopide incelenebilir.
Dışkıda bulunan patojen olmayan Pentatrichomonas hominis’in morfolojisi çok benzediği için karışabilir. örnek dışkı kontaminasyonlu olmamamlıdır.
Boyalı preparatlar ve floresan boyalar ile hazırlanan preparatlarda tanıda kullanılabilir.
Kültür.
Kültür teknikleri kullanılıyorsa, örneğin doğru şekilde alınması, hızlı iletimesi, uygun ortama hemen inoküle edilmesi zorunludur. Kültür, ıslak preparattan daha hassastır. Ancak pahalı ve zaman alıcıdır. Bir plastik zarf yöntemi geliştirilmiştir. öne direkt plastik zarfa enjekte edilir ve direkt zarf mikroskop altına konularak incelenebilir.
Antijen Tespiti.
Duyarlılığı ve özgüllüğü iyi olan hızlı bir tanı testleri mevcuttur. immünokromatografik kapiler akış (dipstick) testi vardır.
Enzime bağlı immünosorbent tahlili (ELISA), kompleman fiksasyonu, Aglutinasyon, dolaylı hemaglütinasyon, jel difüzyonu, floresan antikor testleri mevcuttur.
Rekombinant-DNA Teknikleri. PCR yöntemlerinin kullanımı
idrar bazlı PCR-ELISA başka bir seçenek olabilir.
Epidemiyoloji ve Önleme
Tüm ırk grupları içinde ve tüm sosyoekonomik düzeylerde kozmopolit bir dağılıma sahiptir. İnsanlar, T. vaginalis için tek doğal konakçıdır. T. vaginalis ve Mycoplasma hominis arasında simbiyotik bir ilişki belgelenmiştir; bu bakteriyel enfeksiyonun bulaşmasında T. vaginalis’in potansiyel rolünü gösterebilir.
Korunma
Enfeksiyon öncelikle cinsel ilişki yoluyla bulaşır, bu nedenle asemptomatik erkekleri teşhis ve tedavi etmek gereklidir. Nemli havlu ve çamaşırlarda bir süre canlı kaldığı için nadirende olsa ortak eşya kullanımı ile bulaşabilir.
Atipik pelvik inflamatuar hastalık yaptığında infertilitede de etken olarak görülmektedir.
Erkek kısırlığına da katkıda bulunur.
Pentatrikhomonas hominis
(Trichomonas hominis)
Beş ön kamçı ve granüler bir para bazal gövdeye sahiptir. Dünyanın her yerinden sıklıkla saptanır. Genellikle ishalli dışkılardan elde edilmesine rağmen, patojenik olmadığı kabul edilir. Vajinaya geçmez.
Yaşam Döngüsü ve Morfoloji
Bilinen bir kist evresi yoktur. Trofozoitler, kalın bağırsağın çekum bölgesinde yaşar ve bakterilerle beslenir.
Trofozoit, 5-15 μm X7-10 μm boyutundadır. Hem aksostil hem de dalgalı bir zara sahiptir.
Teşhis
Özellikle taze ve ishalli dışkıdan hazırlanan ıslak preperatlarda dalgalı zarın hareketi görülebilir. Aksostylin varlığı araştırılır.
Dışkıdan boyalı preparat hazırlanabilir. zor boyanır. Ayrıca boyandığında karakteristik motiliteyi göstermeyebilir.
Epidemiyoloji ve Önleme
Bilinen bir kist evresi olmadığı için bulaşma muhtemelen trofozoik formda gerçekleşir.
Trikomonas tenaks
Trichomonas tenax ağızdan, özellikle dişlerdeki tartardan izole edilir. Dünyada yaygın görülür.
Bilinen bir kist evresi yoktur. Trofozoiti P. hominis’inkinden daha küçük ve daha narindir. Dalgalı zar, vücut uzunluğu boyunca uzanır. Ayrıca belirgin bir aksostyli ve tek bir çekirdeği vardır. T. tenax mideden geçemez ve vajinaya yerleşemez.
Doğrudan temas veya kontamine bardak, çatal-kaşık vs’nin ortak kullanımı ile bulaştığı varsayılmaktadır. Prevalans oranları, ağız hijyeni bozukluğuna bağlı olarak %25 e kadar çıkabilir.
T. tenax ağızda zararsız bir kommensal olarak kabul edilir. Fakat kanser ve akciğer hastalıkları olan hastalarda solunum yolu enfeksiyonları ve göğüs apsesi ile brlikteliği bildirilmiştir.
Teşhis, organizmaların dişler, diş etleri veya bademciklerden izolasyonuna dayanır. Tedavi gerekmez. Daha iyi ağız hijyeni tavsiye edilir.
Chilomastix mesnili
Dünyada her yerde görülebilir. Trofozoit ve kist evrelerine sahiptir. Trofozoit, 6 -24 x 4-8 μm, armut biçimlidir. Tek çekirdek ve çekirdeğe yakın sitostom içerir. Islak preparatta bariz bir motilite yoksa flagellaları görmek zordur.
Morfolojik olarak, boyalı yayma preparatında özellikle sitostom göründüğünde doğrulanabilir. Kistler armut veya limon şeklinde 6-10 x4-6 µm dir. Kalın bağırsağın çekum bölgesinde yaşar, bakteri ve artıklarla beslenir. Patojen olmadığı kabul edilir ve tedavi önerilmez.
Bulaş kistlerin yutulmasıyla olur. Önlemede kişisel hijyenin iyileştirilmesi önerilir.
Enteromonas hominis
Patojenik değildir. Trofozoitler armut şeklinde olup, yaklaşık 4-10 x 3-6 μm boyutlarındadır.
Sitostom yoktur ve mikroorganizma hareketli değilse flagella nadiren görülür. Kist yaklaşık 6-10 x 4-6 μm boyutlarında ve ovaldir. İki çekirdeklidir. Endolimax nana kisti taklit edebilir. Boyalı preparatta bile, tanımlamak zordur. Enfeksiyonun, enfektif kistlerin yutulmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Tedavi gerekmez.
Retortamonas intestinalis
Uzun piriform veya oval trofozoitleri olan küçük (4- 9×3-4 μm) bir flagellattır. Zor görülen bir sitostoma sahiptir. Kistler armut şeklindedir. Hem trofozoiti hem de kisti tek bir çekirdeğe sahiptir. Fekal oral bulaşır. Patojen değildir. Tedavi gerekmez.
