Mikoloji: Maya, küf ve etli mantarları inceler.
Çoğu aerobiktir.
Mantarlar:
Fotosentetik olmayan heterotrofik, klorofilsiz, ipliksi (flamentöz) gelişim gösteren saprofit, parazitik veya simbiyoz yaşayan canlılardır.
Gerçek çekirdeğe sahiptirler (ökaryot). aynı hücrede iki veya daha fazla çekirdek farklı tipte olabilir. Eşeyli ve eşeysiz ürerler
Hücre duvarı genellikle kitin, glukan , mandan ve glikoproteinden yapıldır.
Plazma membranında ergesterol ve zymosterol içerir. Tedavide bu maddeleri etkileyen ilaçlar kullanılır.
Yaklaşık 200 kadar mantar türü insanlarda enfeksiyon yapar.
Bazı mantarlar besin olarak yenilir.
Şarap bira yapımında, ekmek mayası hazırlanmasında, çeşitli enzimlerin, aşıların, aminoasitlerin ve antibiyotiklerin üretilmesinde yararlanılır.
Üremeleri için ortamda nem ve az miktarda organik madde bulunması yeterlidir.
Her türlü organik maddeyi kullanır.
İnsanda hastalık yapan mantarları inceleyen ana bilim dalına mikoloji denir.
Mantar hastalıkları:
Doğada bulunan zehirli mantarların yenmesi ile oluşan zehirlenmeler; Misetism (myicetismus).
Mantarların besinlerde oluşturduğu toksinlerle oluşan zehirlenmeler; mikotoksikoz denir.
Mantar sporlarının allerjik etkisi ile oluşan allerjik hastalıklılar. Astım gibi
İnsan doku ve organlarında üreyerek hastalık yapan mantarlar; Mantar enfeksiyonları.
HYPHA (hifa): küf mantarlarının temel yapı birimidir. Yaklaşık 2-10 µm çapında dallanmış tübüler yapılardır. Hifalar bölmeli yada bölmesiz olabilirler. Bazı hiyfalar septum denen yapılarla bölmelere ayrılır. septumları ortasında bulunan delikler sitoplazmanın ve çekirdeklerin hifa boyunca hareketini sağlar. çok çekirdekli hücreler oluşabilir.
MYCELIUM: Küf kolonilerini oluşturan hypha topluluğu
VEGETATIVE MYCELIUM: Küf mantarlarının (kökü) beslenmeyi sağlayan parçası.
AERIAL MYCELIUM: Asexüel sporların ürediği bölümü.
İnsanda hastalık yapan Mantarlar
Morfolojik olarak iki türde görülürler. Maya (Yaest) ve küf mantarları (hyphae).
Maya(Yeast)
Tek hücrelidirler.
Blastokonidia’lar (tomurcuklanma) aracılığı ile bölünme yada tomurcuklanma şeklinde asexüel ürerler.
Eukaryotic
Polisakkarit hücre duvarı vardır.
Oval. 1-5 µm X 5-30 µm boyutlarında görünür.
bazı maya türlerinde tomurcuk bölünüp ayrılamayabilir. bu durumda uzar ve hifa gibi görünür buna pseudohifa denir.
Küf mantarları (mold, Hyphae)
Çok hücreli mantarlardır.
Asexüel veya sexüel ürerler.
Hücre duvarları vardır. Kitin içerir. Bazen selüloz ve çok nadirende her ikisini birden içerirler.
Küfler hyphalarının uçlarının uzamasıyla ürerler ve yüzeylere penetre olabilirler.
Küf mantarı tipine göre duvarlarla bölünmüş (septate) yada bölünmemiş (coenocytic) olabilir.
Mantarlar zor şartlarda kaldığında spor denen yapılar aracılığı canlılıklarını sürdürürler.
sexüel yada asexüel olarak ürerler.
asexual üreme:
Bölüme:
2. Tomurcuklanma
3. Hiphaların parçalanması.
4. Spor oluşumu.
Conidia: hiphalara (konidiyofor) doğrudan bağlanan küçük aseksüel sporlardır. Küçük tek hücreli sporlar mikrokonidi ve büyük çok hücreli sporlara makrokonidi adı verilir.
A- Küfler asexüel çoğalan sporları aracılığı ile ürerler.
1. Konidiosporlar (konidia) Spores konidiofor olarak isimlendirilen ariyel hifa ile dışarı açılır.
Konidiaların varlığı yokluğu, boyutu, şekli, yerleşimi, laboratuarda mantar türlerinin tanımlanmasında kullanılan majör kriterlerdendir.
(c) Artrosporlar (oidia): Hifal hücrelerin ayrılması, tek hücreli artrosporlar üretir.
Dimorphism
Dimorphism doğal ortamlarında ve oda ısısında küf 35-37 derecede maya şeklinde üreyen mantarlara dimorfik mantarlar denir. Yani aynı mantar hücresi bir ortamda maya şeklinde ürerken başka bir ortamda küf şeklinde üreyebilir.
Çok az mantar dimorfizm gösterir. Çoğu mantarlar dallanmış yada ipliksi (flamentler) yapıda yani küf şeklindedir.
Histoplasma kapsülatum, paracocidoides brasiliensis, blastomyces dermatidis.
Coccidioides immitis dimorfiktir. Ancak 37 derecede maya değil sferül formunda bulunur.
Metabolizma
1. Hücre duvarının şekillenmesinde kullanılan kitin sentezi, N-acetyl glucosamine polimeridir ve alerjiye neden olur.
2. Plazma membranında bulunan ergesterol ün sentezi antimikrobiyollere plazma membranı duyarlılığını sağlar. Amphoterisin B ergesterol sentezini bloklar.
3. Toksin sentezler:
a. Ergot alkaloidleri
b. Psychotropic agents – psilocybin, psilocin, lysergic acid diethylamide (LSD) gibi.
c. Aflatoxin – Aspergillus flavus tarafından üretilen karsinojen bir madde
Direkt mikroskpik muayene : 10% potassium hydroxide ile muamele edilerek hazırlanan doku numunelerinde mantarların gözlenmesi.
Boyalar:
Lactophenol cotton mavisi
Grocott silver boyası
Hematoxylin
Eosin
Hint mürekkebi ile negatif boyama
Kültür yöntemleri.
Üremelerinin sağlandığı değişik besi yerleri vardır.
Sabouraud’s agar, Mycosel agar
Mantarların üreme görünümleri:
Maya kolonileri. Yuvarlak düzgün yüzeyli kabarık çeşitli büyüklükte hamur kıvamında ve bakterilerin S kolonilerine benzerler.
Küf kolonileridir. Hif yapan mantarlar tarafından oluşturulur. Hiflerin bir arada oluşturdukları örgü yani miçelyumların şekline göre çeşitli büyüklük renk ve biçimde küf kolonileri oluşur.
Kültürlerin incelenmesi (25oC and 37oC)
Koloni morfologisi
Hücre morfolojisi
Hyphal görünüm
Septasız (coenocytic )
Septalı
Düzgün bağlantılı
Clamp bağlantılı
Spore görünümü
(1) Conidiospore
(2) Sporangiospore
(3) Arthrospore
(4) Chlamydospore
Maya tanımlaması
Pseudohyphae oluşumunun incelenmesi: Üstte kornmeal agardan alınmış mikroskopide görünüm.
Biyokimyasal testler
Serumda germ tüp oluşumu
CANDİDA
Candida türleri, yüzeysel ve derin hastalıklara neden olan önemli ve yaygın insan patojenleridendir.
Yüzeysel enfeksiyonlar sıklıkla toplumda edinilir. Derin, invazif ve sistemik candida enfeksiyonları nozokomiyaldir.
Candidalar tomurcuklanma veya fisyon yoluyla çoğalan küçük (4-6 m), oval, ince duvarlı maya türü mantarlardır.
Tıbbi önemli Candidas türleri: 200’den fazla türden oluşur.
Candida albicans,
Candida glabrata,
Candida parapsilosis,
Candida tropicalis,
Candida krusei,
Candida kefyr,
Candida guillier mondii,
Candida lusitaniae,
C. stellatoidea
Candida dubliniensis.
Candida albicans:
insanın major fungal patojenidir. Ağız mukozasında bulunur.
küçük çocuklarda pamukçuk denen enfeksiyona neden olur. mukozal ve sistemik mantar enfeksiyonunun en yaygın nedenini oluşturur.
Candida türleri arasında en iyi bilinenidir.
Slime üretir ve hastane personelinin cildine ve çevresel yüzeylerine yapışır.
Germtüp üretimi.
SDA (Sabouraud Dextrose Agar) da Pürüzsüz, kremsi beyaz, parlak koloniler oluşturur.
Kandidozlar (2)
Yüzeyel kandidozlar:
Ağız kandidozu (ragat, glosit, farenjit, küçük çocuklarda pamukcuk etkenidir.)
Candida özofajiti
Bağırsak kandidozu (antibiyotik kullanımı!)
Genital kandidoz (vulvo-vajinit, balanit,üretrit)
Deri kandidozu (Candida intertrigosu)
Derin/Sistemik kandidozlar
Akciğer (pnömoni)
SSS (meninjit, beyin apsesi)
Kalp (perikardit, myokardit, endokardit)
Derialtı apseleri
Hepatosplenik kandidoz
Osteomyelit
Kandidemi
SİSTEMİK DİMORFİK MİKOZLAR
Koksidioidomikoz (Coccidioidomycosis)
Blastomikozis
Histoplazmoz
Parakoksidioidomikoz
Koksidioidomikoz
Coccidioides immitis ve C. posadasii etkendir.
artrokonidinin solunması ile bulaşır. Asemptomatik enfeksiyondan (çoğu insanda) ilerleyici enfeksiyon akciğer hastalığı oluşturabilir.
Morfoloji
Hifaların parçalanması ile oluşan artroconidiaların solunumu ile bulaşır. Artraconidialar akciğerdeki küresel şekil alarak sferüller formuna dönerler. Sferül duvarların yırtılması ile endosporlar salınır. Yeni sferüller oluşturur.
Blastomikoz
Blastomikoz: enfeksiyonun adı
etken: Blastomyces dermatitidis:
Dimorfiktir. oda ısısında şifa formunda ürer. 37 derecede üreyen maya formları küresel, kalın “çift konturlu” duvarlara sahiptir. Maya hücreleri, tomurcuklar veya blastokonidinin oluşumu ile çoğalır.
Histoplasmosis
Etken: histoplasma
Morfoloji
Küf formu iki tip conidia üretir:
(1) sivri çıkıntılara sahip küresel makroconidia
(2) küçük oval mikrokonidiya.
Epidemioloji
kuş veya yarasa dışkılarıyla kontamine toprakta bulunur.
Kuş tüneklerine, mağaralara ve eski binalar, kazı ve yıkımı içeren kentsel yenileme projelerin salgına neden olabilir.
Mikrokonidinin ve hifa parçalarını içeren aerosollerin solunması ile bulaşır.
Çoğu vaka asemptomatik kalır.
Yaygın enfeksiyon bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde, özellikle AIDS’li lerde görülür.
Histoplazmoz Capsulati: Latin Amerika,
Akut pulmoner histoplazmozun
Histoplazmoz Duboisii: Afrika histoplazmozu. nadirdir. cilt ve kemik lezyonları.
Laboratuvar Teşhisi
Mikroskopi,
Giemsa, GMS veya PAS ile boyanmasıyla tespit edilebilir.
Kompleman fiksasyon testi ve bir immün difüzyon testi bulunur.
enzim immüno deney (ELİSA).
PCR ın duyarlılığı %100 specifitesi %95 dir.
Paracoccidioidomycosis
Paracoccidioides brasiliensis‘in neden olduğu sistemik bir mantar enfeksiyonudur.
Güney Amerika blastomikozu olarak da bilinir.
Morfoloji
Beyaz kadifemsi koloni. Tüysüz, buruşuk, kahverengimsi koloniler de görülebilir.
Hifa içine yerleşmiş (intercalate) klamidokonidia.
Maya formu: oval – yuvarlak maya benzeri hücreler, çift refraktil duvarlı ve tek veya çoklu tomurcuklar karakteristiğidir.
Blastokonidya, ana hücreye dar bir isthmus ile bağlanır.
Birden fazla olabilir denizci tekerleği gibi görünür.
Laboratuvar Teşhisi
Mikroskobide Çoklu tomurcukların varlığı
kültür dimorfizm
ekzoantigen testinin (ekzoantigen 1, 2 ve 3’ün saptanması) pozitifliği ile doğrulanır.
İmmun difüzyon ve komplemin fiksasyon testleri, PCR kullanılabilir.
Talaromycosis (Penicilliosis) Marneffei
Talaromycosis
Talaromycosis (Penicilliosis) marneffei, dimorfik mantar Tayland ve Güney Çin’de öncelikle HIV ile enfekte kişilerde görülür.
Morfoloji
Küf fazı: kırmızımsı koloniler. Mikroskopisi çalı süpürgesine benzer.
Maya fazı : fisyonla bölünen ve enine septum sergileyen maya benzeri bir organizma olarak görülür.
Epidemioloji
Güneydoğu Asya’da HIV ile enfekte kişiler arasında sistemik enfeksiyon.
Conidiasının solunmasıyla ortaya bulaşır.
Laboratuvar Teşhisi
kırmızı küf kolonileri, ısıya bağlı küf maya dönüşümü.
Antijen ve antikoru tespit eden serolojik testler geliştirilmiştir. PCR .
Emmonsiosis
Emmonsia crescens, Emmonsia parva, bir akciğer hastalığı olan adia spiromikozun etkenidir.
Emmonsia pasteuriana HIV li hastada yaygın enfeksiyon bildirilmiştir.
morfoloji
Kültür pudra rengi -açık kahverengi dir.
oval konidiya ile birlikte septat hiyalin hipha
Dört ila sekiz conidia çiçek şeklinde bir düzenleme oluşturur.
Maya kolonileri yumuşak ve bej -kahverengi. Çoklu dar tabanlı tomurcuklanma ile küresel ila oval mayalar.
BASİDİOMYCTES
Çoğu filamentli forma sahiptir, ancak bazıları tipik mayalardır.
Basidiomycetes’teki en önemli insan patojenleri, Cryptococcus, Malassezia ve Trichosporon. cinsinDe mayalardır.
İpliksi basidiyomisetler:
Schizophylum commune’dur. allergic rhino sinusitis ve allerjik bronko pulmonar mycosis nedenidir.
Cryptococcus:
Cryptococcus neoformans ve Cryptococcus gattii zayıflatılmış, bağışıklığı baskılanmış kişilerde cryptococcosis denen sistemik enfeksiyona neden olur.
Cryptococcus neoformans
C. neoformans, dünya çapında insan enfeksiyonuna neden olan kapsüllü bir mayadır.
Toprakta, özellikle güvercin dışkılarıyla zenginleştirilmiş topraklarda bol bulunur.
Üreme tomurcuklanmayla olur.
Germinal tüpler, hiifalar ve psödohifalar klinik materyalde genellikle yoktur.
Mikroskopik görünümü hücre dışı polisakkarit kapsülü temsil eden “haleler” ile çevrilidir.
Kapsül: mantar hücresinin beş katı kadar büyüktür. ayırt edici bir kriterdir.
Epidemioloji
Solunumla bulaşır. Cilt cryptococcosus’u temasla bulaşabilir, ancak nadirdir.
Mantar menenjitinin en yaygın nedenidir.
C. neoformans, AIDS’li hastalarda önemli bir fırsatçı patojendir.
C. neoformans ve C. gattii oldukça nörotropiktir ve en yaygın hastalık serebro meningeal tutulum şeklindedir.
Laboratuvar Teşhisi
BOS’ta karakteristik kapsüllü ve tomurcuklanan maya hücreleri görülür.
mukoid koloniler üretir.
BOS’ta kapsüler polisakkarit antijeninin doğrudan saptanması
Kriptokok antijeninin tespiti, lateks aglütinasyon veya enzim immüno analiz (EIA) kitlerinden
CİLT; TIRNAK; SAÇ MANTARLAR
Yüzeysel mikozlar
inflamatuar yanıt olmaksızın yüzeyel stratum korneum feksiyonudur.
Malassezia:
İnvivo dimorfik bir mantardır. invitro maya formunda ürer. küf formunda henüz üretilememiştir
Hasta örneklerinde hif ve mayaların birlikte görünümü köfte ve makarnaya benzetilerek spagetti-köfte olarak tanımlanmıştır.
Pityriasis versicolor, Seboreik hiperkeratoz, Seboreik dermatit (kepek) hastalıklarının etkenidir.
Trichosporon:
maya türü
Trichosporon asteroides ve Trichosporon cutaneum yüzeysel cilt enfeksiyonları
T. ovoides kafada beyaz piedra
T. inkin kasık kıllarına enfeksiyonu
T. asahii ve T. mucoides derin invaziv enfeksiyonlara neden olur.
Beyaz piedra: Aksiller, kasık, sakal ve kafa derisi kıllarının enfeksiyonudur. Kıllarda daha büyük, siyah piedradan daha yumuşak, sarımsı nodüller oluşur.
Hortaea (Exophiala) werneckii:
Tinea nigra: küf mantarı Hortaea (Exophiala) werneckii neden olur. Genç erişkinlerin avuçlarında ve tabanlarında, bozuk para büyüklüğünde, kahverengi-gri lekeler şeklindedir.
Piedraia hortae:
Siyah Piedra: Piedraia hortae’nin neden olduğu kıl şaftının nodüler yüzeysel bir enfeksiyonudur.
Dermatofitozlar
Stratum corneum’un tüm katmanlarının istilasıdır. Keratinli elementler içinde yaşayan mantarlara dermatifitler denir.
Epidermophyton,
Microsporum,
Trichophyton.
Tinea, dermatofit enfeksiyonları tanımlamak için kullanılır,
Tinea nın arkasına vücut kısmı eklenerek isimlendirilir. Örneğin tinea corporis, tüysüz deri enfeksiyonudur. tinia pedis: ayak mantarı, tini capitis: baş mantarı vb.
Dermatofit dışı küflerin neden olduğu mukozalar dermatofitozları taklit eden enfeksiyonlar
Kutanöz kandidiyaz: Candida cinsinin üyeleri tarafından derinin derin katmanlarının istilasından kaynaklanır.
ASPERGİLLUS
Küf mantarıdır. Aspergilloz geniş bir spektrum içerir
Aşırı duyarlı konakçılarda yıkıcı alerjik reaksiyonlara neden olabilir,
Bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde yüksek düzeyde invaziv, pulmoner ve yaygın hastalık yapar.
En sık görülen etkenler:
A. fumigatus, A. flavus, A. niger ve A. terreus.
ZYGAMYCOTA
insanda enfeksiyon yapanlar:
Mukorlar
Entomoftallar
MUCOR:
Aseksüel üreme: şekilde: üstte sporangiosporlarla, sexüel üreme altta zygosporlarla üreme.
Mucor, Rhizopus ve Actinomucor
Mucor: rizoid yok.
Rhizopus: rizoidal sistemi vardır.
İnsan paraziti olanlar sarı -krem-beyaz tozlu koloni yapar.
Ekmek, sebzeler, vs. üzerindeki gelişimi çok yaygındır ve bu nedenle ekmek küfü olarak adlandırılır. Rhizopus stolonifer (= R. nigricans).
ilk önce beyaz pamuksu bir kütle gibi görünür sonra siyaha dönüşür. Bu nedenle, aynı zamanda siyah küf denir.
Dimorphism, birkaç türünde görülür. Örneğin, Mucor rouxii.
mucormycosis
En sık görülen etken Rhizopus oryzae (Rhizopus arrhizus) dır.
İmmün sistemi baskılanmış hastalarda deri ve derin enfeksiyonlar.
Klinikte mukormikozisin en az altı formu vardır.
(1) rinoserebral,
(2) pulmoner,
(3) deri,
(4) gastrointestinal
(5) yaygın
(6) diğerleri
Rhinocerebral Mucormycosis. en sık görülen formdur.
Tanı:
koloni, görünümleri ve mikroskopi ile konur.
BT ve MR
ENTOMOPHTHORALES:
Türleri:Basidiobolus ve Conidiobolus
Basidiobolomikoz: gövde ve ekstremiteleri enfekte eder.
çocukluk çağı hastalığıdır.
Conidiobolomikoz: (nasofasiyal zigomikoz) burun ve yüzün yumuşak dokularını içerir. yetişkinleri etkiler
Afrika’nın tropikal ve subtropikal bölgelerinde ve Güneydoğu Asyada görülür.
Tanı en iyi enfekte subkutan veya submukozal biyopsisi ile konur
