ECHINOCOCCUS GRANULOSUS (Hidatik kist)
YAPISI
Yetişkin E. granulosus tenyaları nispeten küçüktür, 3-5 segmentten oluşur, genellikle 1 cm’den kısadır.
Son konak köpekgillerdir. Köpeğe çiğ verilen etlerle bulaşır. Skoleksler ince bağırsak mukozasına yerleşirler. Dört emici ve taç şeklinde dikensi çıkıntıları (T. solium gibi ) vardır. Erişkin formu skoleks, üretici boyun bölgesi ve ondan gelişen bir segment bunu takiben bir gebe segmen taşır. Gebe segment yüzlerce yumurta bulunur.
Hidatik larva insan, koyun ve bir çok otoburda bulunur. Hastalığın gelişimi yıllar sürer. Zaman içinde 30 cm çapa ulaşabilir.
Kist dışta fibröz reaktif konak dokusu (konak kökenli kollegjenöz katman), altında laminant bir katman ve daha içte germinatif tabaka ile çevrilidir. İçi sıvı ve duvara asılı skoleksler ile dolu kapalı bir kese şeklindedir. İçerde büyüyen skoleksler kistin içinde yeni yavru kistler oluşturur.
EPİDEMİYOLOJİ- YAŞAM DÖNGÜSÜ
Echinococcus granulosus zoonozdur. Coğrafik bölgeye göre köpek, kurt, çakal-koyun, geyik, insan döngüsüne sahiptir. İnsan bulaşında primer olan koyun-köpek döngüsüdür. Bu döngü sırasında çoban köpeklerinin gaytalarında var olan yumurtaların hayvanın kürküne bulaşması ve insanında köpeği okşarken eline- ağzına bulaşması ile yada köpek dışkısı ile bulaşlı besinlerin yenmesi ile fekal-oral geçer. Koyunlara geçiş ise köpek dışkısında bulunan yumurtalar ile kontamine olan otları koyunların yemesinden kaynaklanır.
Böylece insan ve koyun barsağına giren yumurtalar açılır onkosfer açığa çıkar. Barsaktan diğer dokulara göçen onkosferler hidatik kistler oluşturarak hastalığı başlatırlar. Koyun etinin çiğ olarak köpeğe yedirilmesi ilede skoleksler köpek barsağına girer, orada gelişerek yumurta dolu segment atarlar. Yumurtaların insan ve koyuna bulaşması ile döngü tekrarlar.
Göç eden ve büyüyen larvalar ve kistten sızan antijenler, güçlü bir bağışıklık tepkisine neden olur ancak genellikle kisti yok edemezler.
KLİNİK
Hydat Yunancada su anlamına gelen bir kelime. Hydatik kist Ecinococcus’un yaptığı için sıvı dolu kistik yapılarla seyreden bir enfeksiyon hastalığıdır. Başlıca yerleşim alanı karaciğerdir. Akciğerler, beyin. kalp, böbrekler ve uzun kemikler dahil olmak üzere herhangi bir dokuda gelişen kistik yapılardan oluşur.
Uzun süre asemptomatik kalır. Büyüdükçe bulunduğu yere bağlı olarak basınç bulguları ortaya çıkar. Karaciğerde ise sarılık, portal hipertansiyon, akciğerde nefes darlığı, hemoptizi, riptürü halinde balgamda kanca parçaları görülebilir. Kemikte ise uzun kemiklerde çökme, beyinde olduğunda körlük, epilepsi görülür. Kist rüptürlerinde anaflaktik şok ve konağın hücresel bağışıklık tepkisi ile sınırlı yüzlerce yeni kist oluşabilir.
TEŞHİS
Endemik bölgelerde, yavaş büyüyen kitle, beraberinde eozinofili varsa hidatik kist düşündürür.
ELİSA, İndirekt hemaglütinasyon, lateks aglütinasyon testleri kullanılır. Ultrason görüntüleme (US), manyetik rezonans (MR) ve bilgisayarlı aksiyal tomografi (BT)’de avasküler sıvı dolu kistleri görülür. Radyografilerde içi boş kist alanları görülür.
KONTROL
Köpeklerinin enfekte koyun etlerine erişiminin engellenmesi, tüm koyun köpeklerinin zorunlu olarak test edilmesi ve tedavisi. Tüm köpeklere 3 ayda bir tedavi uygulanır. Bu konuda halkın eğitimi.
Tedavide kist cerrahi olarak çıkarılır. Albendazol, mebendazol kist büyümesini azaltır.
