ACTINOMYCETES (aktinomiçes)
Actinomyces, ışın mantarı anlamına gelir. *Mantar değil bakteridir. Ancak görünümü mantarlara benzer. Dallanmış filamentlerden oluşan bir misel ağı oluştururlar. Adınıda
granüllerdeki ışın benzeri görünümünden alır. Actinomycetes, zincirler veya dallanan filamentler halinde düzenlenmiş, gram pozitif, hareketsiz, sporsuz, kapsülsüz basillerdir. Mycobacteria ve Corynebacteria ile ilişkilidirler. Çoğu toprak saprofitleri veya normal insan kommensalleridir.
Önemli cinsleri:
Actinomyces: Actinomikoz denen hastalığın etkenidirler. *Anaeroptur ve asit dirençli değildirler.
Nocardia: Aerop ve *asit dirençlidir. Aktinomisetoma ve pulmoner enfeksiyona neden olur
Actinomadura: Aerobe ve asit dirençli değil. Aktinomisetoma’ya neden olur
Streptomyces: Aerobe ve asit dirençli değil. *Streptomisin gibi önemli bir antibiyotik kaynağı olarak kullanılır. Nadiren insanda aktinomisetoma neden olur.
Ayrıca Micropolyspora ve Thermoactinomyces gibi termofilik actinomycetler aşırı duyarlılık pnömonisine (çiftçi akciğeri) neden olabilir.
Actinomyces
Actinomyces’ler toprak saprofiti ve ağız florası elemanıdır. İnsanlarda aktinomikoza neden olurlar. *A. israelii insanı enfekte eden en yaygın tür. A. naeslundii ve A. odontolyticus gibi diğerleri nadir patojenlerdir.
patogenez
Enfeksiyon çoğunlukla endojendir ve diş çekimi gibi travmaları izler. Kronik süpüratif ve granülomatöz bir hastalık oluşturur. Fibrozis ve doku yıkımı gelişir. Ağızda anaerobik bir niş içinde ürer, inflamatuar yanıta neden olur ve irin içeren ağrısız, sert şişlik oluşturur. Sinüs meydana gelir ve dışarıya *sarı sülfür granülleri içeren bir akıntı boşalır.
Enfeksiyon, kemikler dahil komşu organlara yayılabilir ve doku yıkımına neden olabilir.
Servikofasiyal aktinomikoz: Bu en yaygın formdur ve genellikle ağrısız, yavaş büyüyen, kutanöz fistüllü sert bir kitle olarak ortaya çıkar ve yaygın olarak yumrulu çene olarak bilinir.
Diğer formlar nadirdir.
Karın formu: Bağırsak ameliyatı veya apandisit gibi diğer bağırsak rahatsızlıklarına bağlı olarak oluşur.
Pelvik form: Rahim içi kontraseptif cihazların (IUCD’ler) yerleştirilmesini takiben gelişebilir.
Yaygın form: Hematojen yayılım nedeniyle oluşabilir. Akciğerler ve karaciğer ortak yerlerdir; çoklu nodüller oluşur.
Beyin apseleri, kemik yıkımı ve yumuşak doku enfeksiyonları görülür.
*Diş çürükleri, periodontal hastalıklar A.naeslundii ve A. odontolyticus’ kaynaklıdır.
Laboratuvar
Etkilenen bölgeye bağlı olarak sinüslerden veya fistüllerden akıntı, nadiren bronkoalveolar lavaj, balgam veya doku kesitleri toplanır.
Mikroskopi
Püy örneği test tüpünde tuzlu su içinde iyice yıkanır ve boyutu <5 mm olan kumlu, beyaz veya *sarımsı sülfür granülleri içeren tortu toplanır. Granüller iki lam arasında ezilir ve smear yapılır.
Gram boyama (Kahverengi–Brenn modifikasyonu): hiyalin, klap şeklinde uçlarla yayılan, gram pozitif filamentli (mantar hifalarına benzeyen) basil kütlesini gösterir.
Aktinomikoz granülleri serttir ve emülsifiye edilemez, bu da onları diğer koşullarda üretilen granüllerden ayırır.
Direkt örnekten tespit için: Floresan etiketli türlere özgü monoklonal antikorlar kullanan floresan antikor teknikleri kullanılabilir.
Türe özel problar kullanılarak floresan in situ hibridizasyon (FISH) yapılabilir.
Hematoksilen-eozin ve Gomori’nin boyalı doku kesitleri gibi histopatolojik boyama, granülleri ortaya çıkarabilir
Kültür
Kükürt granülleri içeren irin yıkanır ve anaerobik olarak Thioglycollate broth ve beyin kalp infüzyon agar (BHI) ya ekim yapılarak 37°C’de inkübe edilir.
Thioglycollate broth: A. israelii tüpün altında kabarık toplara benzer üreme yapar. Buhali ile diğer türlerden ayırt edilebilir (A. bovis tek tip bulanıklık üretir)
Beyin kalp infüzyonu (BHI) agar: 48 saatte 10 gün içinde genişleyen ve yığılan küçük örümcek kolonileri oluşturur.
Tür Tanımlamada kullanılan yöntemler:
Biyokimyasal reaksiyonlar
Glikoz metabolizması ürünlerinin tespiti için gaz-sıvı kromatografisi (GLC)
PCR-RFLP gibi Moleküler yöntemler
Nocardia
Nocardia türleri (adını Edmond Nocard, 1898’den almıştır) Actinomyces’e benzer gram pozitif dallı filamentli basillerdir; ancak, aerobik ve aside dirençli olmaları bakımından farklıdır. Çevresel saprofitlerdir. Birkaç (dokuz) tür insan hastalığı ile ilişkilidir. N. asteroides yıldız şeklindeki kolonilerinden dolayı böyle adlandırılmıştır. *N. asteroides ve N. brasiliensis en yaygın türüdür.
Patoloji ve Patogenez
Nocardiosis dünya çapında görülür. Erkeklerde daha sıktır. Nocardia’nın doğal yaşam alanı toprakdır.
Bulaş: Parçalanmış bakteri filamentlerinin solunmasıyla olur. Sonra yayılabilen pulmoner nokardiyoz gelişimine yol açar. Genellikle N. asteroides, N. farcinica ve N. pseudobrasiliensis gibi çeşitli türlerle ilişkilidir.
Genellikle N. brasiliensis, N. asteroides deriden girerek çeşitli deri ve deri altı belirtilerine (örn. miçetoma) yol açar. Kişiden kişiye yayılma bilinmemektedir.
Nokardiyozda arakteristik histoloji, granülasyon dokusu ile çevrili, yaygın nötrofil infiltrasyonu ve belirgin nekrozlu bir apsedir.
Risk faktörleri
Hücre aracılı bağışıklık, hastalığın kontrolünde önemli bir rol oynar. immün sistem bozukluğu olan hastalarda enfeksiyon yapar. AIDS, kortikosteroid tedavisi, organ nakli ve tüberküloz gibi.
Klinik bulgular
Nocardiosis Lobar pnömonisi, pürülan balgam ve öksürük ile karakterizedir. Nadiren komşu dokulara yayılarak
perikardit, mediastinit, larenjit, oluşturur.
Ekstrapulmoner (Dissemine) Nocardiosis genellikle Pulmoner nocardiosisli hastalarında kan yoluyla yayılımla olur. Genellikle subakut apse olarak ortaya çıkar.
En sık beyin etkilenir, deri, böbrekler, kemik ve kas takip eder. Beyin apseleri genellikle multiloküledir. Menenjit nadirdir.
Aktinomycetoma
*Etkenleri Nocardia, Actinomadura ve Streptomyces. Mycetoma, ayak *(madura ayağı) ve ellerin deri altı dokularını etkileyen kronik granülomatöz bir durumdur. Deri altı nodüleri, çoklu sinüsler granül içeren deşarjlar görülür.
Komşu kemiklere yayılma eğilimi ve kemik deformiteleri oluşturur.
Genellikle tropikal ülkelere özgüdür.
Organizma, kirlenmiş toprağa maruz kaldığında deri yoluyla girer.
Laboratuvar Teşhisi
Balgam veya apseden irin ve granüller toplanır. Deşarjda bulunan granüller (aktinomisetoma durumunda olduğu gibi) sinüslere basılarak steril şartlarda toplanır.
Doğrudan Mikroskopi
Gram boyama (Kahverengi–Brenn modifikasyonu): 0,5–1 μm genişliğinde gram-pozitif dallanma ve filamentli basiller ortaya çıkarır. Filamentleri boncuklu olduğu için düzensiz boyanır.
Balgam incelemesi, bazıları dallanan basilleri içeren çok sayıda lenfosit ve makrofaj gösterebilir.
Renk giderici olarak %1 sülfürik asit kullanılarak modifiye asit hızlı boyama (Kinyoun yöntemi): Nocardiae kısmen *aside dirençlidir, Dallanmış ve filamentli *kırmızı renkli aside dirençli basiller olarak görünür.
Granüller, dallanan filamentli basillerden oluşan 0,5–2 mm boyutlu mikrokolonilerdir.
Kültür
Nocardia, zorunlu aeroblardır.
Mantarlara benzer üreme görülür. 2 gün ila 2 hafta süreyle 37oC’de inkübe edildiğinde beyin kalp infüzyon agar ve Sabouraud dekstroz agar (SDA) da üretilir. Koloniler kremsi, buruşuk, pigmentli (karotenoid benzeri pigmentler nedeniyle turuncu veya pembe renkli) ve ortama sıkıca yapışır. Bazı koloniler yün yumağı görünümüne sahiptir.
Parafin yemi tekniği: Tek karbon kaynağı olarak parafin olan besi yerinin topraktan ve klinik numunelerden nocardiae izolasyonu için etkili olduğu gösterilmiştir.
Lowenstein–Jensen besiyeri: Nemli tüysüz koloniler üretir
Nocardia türleri hareketsizdir, katalaz pozitiftir.
biyokimyasal testlerle tür tanımı yapılır.
Tedavi Nocardia
Sülfonamid veya kotrimoksazol. ,
Beyin apsesi veya pnömoni için kotrimoksazol ve imipenem. Tedavi süresi
Şiddetli hastalık için: 6-12 ay 1 yıl.
Lenfadenit için cilt apsesi: 2 ay
Aktinomadura
*Aktinomadura, aktinomisetomanın en sık nedenidir.
Actinomadura madurae ve A. pellettieri önemli türlerdir
A. pellettieri kırmızı renkli diğerleri sarı-beyaz granüller üretir.
Granül içeren numunelerin mikroskopisi, dallanan filamentli basilleri ortaya çıkarır.
Koloniler kültürde 48 saat sonra seyrek havasal büyüme ile *molar diş görünümüne sahiptir
