Neisseria
Neisseria ailesi Eikenella corrodens, Kingella kingae, Neisseria, Moraxella catarrhalis içerir.
Neisseria cinsinin üyeleri katalaz ve oksidazdır pozitif, hareketsiz, aerobik gram negatif diplokoklar.
İki tür insanlar için patojendir:
N. meningitidis: piyojenik menenjite neden olur.
N. gonorrhoeae: bel soğukluğuna neden olur
Diğer Neisseria’lar: solunum yolu kommensalidir. kapnofilik değildirler, 22 oC da üreyebilirler. N: lacrimatis (ONPG testi
pozitif). N. flavescens ve N. flava (pigmentlidir), N. mucosa (kapsüllüdür), N. sicca, N. subflava nazofarinkste ve genital traktusda kommensaldir.
Neisseria Meningitidis (Meningokok)
Meningokoklar katalaz ve oksidaz pozitif, kapsüllü gram negatif diplokoklardır. Bitişik kenarları düzleşmiş yarım ay şeklinde görülürler. Damlacıkla bulaşır. doğal konak insandır.
Enfeksiyonları, septisemi yoluyla yada olfactor sinir boyunca, nadiren konjanctiva yoluyla yayılarak meninkslere ulaşırlar. Sıklıkla beş yaş altı ve adelosenlarda menenjit yapar. Afrika Ethiopia Senegal civarında yaygındır. Kış ve bahar aylarında daha sık görülür.
Kapsülün antijenine göre 13 serogruba (A–D, 29E, X–Z,
H-J ve L , W) ayrılır. Menenjit ve septisemi gibi invaziv hastalıklarda 6 serogrup (A, B, C, X, Y, W) izole edilir.
Group A: epidemik menenjite yol açar. Group B ve C sık görülür ve invaziv hastalıklara neden olur. Group X, Y ve W nadirdir. Group W (W 135) kitlesel salgın yapabilir.
Kapsüllü ve kapsülsüz diğer meningokoklar sağlıklı kişilerin nazofarenksinde kommensaldirler. Bu durum kapalı toplumlarda risk faktörü oluşturur.
Virülans Faktörleri
Kapsüler Polisakkarit: Başlıca virülans faktördür, kompleman aracılı fagositozdan korur
Dış zar proteinleri: Porin proteinleridir. antijenik varyasyon gösteren PorA ve PorB olmak üzere iki tipi vardır. PorB’ye göre serotiplendirme, PorA’ya göre de sero subtiplendirme yapılır.
LPS ve endotoksin: Gram negatiftirler ve lipopolisakkaritleri vardır. Endotoksinleri konak hücre yüzeyindeki CD14 molekülleri ile bağlantılı Toll benzeri reseptör-4 (TLR4)’e bağlanır ve endotelyal hücre aktivasyonu ve inflamatuvar mediatör salınımına neden olur (Tümor necrosis factor,
interleukin (IL)-1, IL-6, IL-8, IL-10, plasminogen activator inhibitor-1gibi). Endotel hasarı sıvı kaybı ve şoka neden olur. Dissemine intravasküler trombozis (DİC) gelişir.
Myocardial disfonksiyon
IgA proteaz: IgA yı parçalar.
Transferrin bağlayan proteinler: demir emilimine yardım eder.
Adhesins: opposite proteinleri ve pili içerir.
Klinik: Asemptomatik kolonizasyon sık görülür. Enfeksiyonlarında peteşiyel ve purpurik döküntüler görülmesi tanıda yönlendirici olabilir.
Pyogenic meningitis: Klasik menenjit bulguları gözlenir. Özellikle küçük çocuklarda baş ağrısı, ateş , kusma ve peteşiyel döküntüler meningokok’u işaret eder. Ölüm oranı%10-50’dir.
Postmeningococcal reaktif hastalık (artrit, perikardit, poliserozit) enfeksiyonundan sonra immün komplekslere bağlı gelişir.
Waterhouse–Friderichsen syndrome: purpurik döküntü, dissemine intravasküler koagulasyon (DİC), şokla karakterizedir. Çoklu organ yetmezliği gelişir.
Tanı:
Kan, BOS, boğaz sürüntüsü (taşıyıcılık), döküntü kazıntıları örnekleri kullanılır.
Neisseria’lar soğuğa dayanıksızdır. örnekler buz dolabında bekletilmez. Kan örnekleri kan kültür şişelerine alınır.
sürüntü, döküntü kazıntı örnekleri transport ortamına (Stuart’s medium) alınarak laboratuvara getirilir ve secici besi yerlerine(Thayer Martin medium, New York City medium) aktarılır.
BOS’un bir kısmı santrifüj edilip üst kısmı kapsül testleri, kimyasal analizler, protein, ve glukoz içeriği incelemesi ve lateks aglutünasyon testleri için kullanılır. Dip kısmından gram boyama yapılarak Gram negatif diplokoklar araştırılır.
BOS un diğer kısımından kültür yapılır. BHI broth gibi bir besi yerinde ön zenginleştime yapılır. Ayrıca çukulata agar, kanlı agar gibi katı besi yerlerine ekilip %5-10 Co2 li ortamda 24-48 saat 37 oC da inkübe edilir. Ön zenginleştirme yapılan broth (Sıvı besi yeri) dan yukardaki besi yerlerine aktarılarak aynı şekilde inkübe edilir. Üreyen koloniler Gram boyanarak incelenir.
Karbonhidrat fermantasyon testleri Neisseria meningitidis’in ayrımında kullanılabilir. N. meningitidis glukoz ve maltozu fermente eder sukrozu etmez.
Lam aglutünasyon testleri ile serogruplandırma yapılabilir.
Kapsül antikorların araştırmada kullanılan ELİSA testleri akut dönemde değil retrospektif tanıda ve aşıya cevabın kontrolünde kullanılabilir.
Moleküler yöntemlerde (Real time PCR, multipleks PCR) tanıda kullanılabilir.
Korunma:
Temaslılara profilaktik antibiyotik verilir. proflaksi için ceftriaxon, rifampin ve ciprofloksasin verilebilir.
Meningococcal polisakkarit aşılar vardır.
Bivalant aşı serogrup A ve C yi içerir.
Quadrivalent aşı A;C;W135 ve Y yi içerir. 3-18 aylık çocuklara 2-3 ay arayla 2 doz uygulanır > %95. koruyucudur. büyük çocuk ve yetişkinlerde tek dozdur.
Dalak disfonksiyonu olanlara, immün direnci baskılayan tedavi alanlara, salgınlarda temaslılara, aşı önerilir.
Serogrup B içim kapsüller aşı: düşük immunojeniktir. 2-3 yaş altına önerilmez.
Küçük çocuklara verilebilen protein taşıyıcı ile konjuge edilmiş kapsüller aşısı vardır.
Son zamanlada geliştirilen Group B (MenB vaccine) aşısı mevcuttur. 16-25 yaşta bir ay ara ile 2 doz yapılır.
Neisseria gonorrhoeae (GONOCOCCUS )
Neisseria gonorrhoeae oksidaz, katalaz pozitif, kapsülsüz Gram negatif böbrek şekilli diplokoktur. Glukozu fermente eder maltozu etmez.
protein IA ya göre 24, protein IB ye göre 32 serotipi tanımlanmıştır.
Oksotiplendirme: Suşların beslenme gereksinimlerine dayanır
Gelişmekte olan ülkelerin önemli halk sağlığı problemlerindendir. Gelişmiş ülkelerde insidansı düşüktür. Enfeksiyon kaynağı semptomatik taşıyıcı kadınlardır. Hayvan rezervuarı yoktur.
Bulaş seksüel temas ve doğum sırasında bebeğe geçiş şeklindedir. Servisit, üretrit ve konjonktivit ile seyreden enfeksiyonlara neden olur.
Virülans faktörleri:
Pilus ve fimbrilar: adezyona yardım ve fagositozdan korur.
Opasite proteinleri (protein II): diğer gonokoklara ve nötrofillere yapışmada rol oynar.
Porin proteinleri: transporttan sorumludur.
Serotipleri: porB.1A tipi yaygın gonokokkal enfeksiyonlarda, porB.1B tipi lokal genital enfeksiyonlarda görülür.
Transferrin ve laktoferin bağlayan proteinler: demir emilimi sağlar.
IgA1 protease: mukozal IgA ya karşı korur.
Lipo-oligosaccharide (LOS):O yan zincirleri yoktur. Lipid A ve kor oligosakkaritleri içerir. Endotoksik aktiviteye sahiptir.
Klinik
Erkeklerde primer olarak pürülan akıntılı üretrit etkenidir.Periüretral dokulara yayılarak epiditimit, protatit, balanitit gibi komplikasyonlar yapabilir. Kadınlar genellikle semptomatik taşıyıcıdırlar. Prepubertal kızlar ve post menepozal kadınlarda vaginal pH alkaliktir. Yüksek pH lı vajende vaginit yapabilir ancak asidik pHda çok etkin değildir. Salpaenjit ve pelvik inflamatuvar hastalık oluşturursa steriliteye neden olabilir. Hamilelerde membran rüptürü, prematürüte, korioamnonitis, sepsis nedenidir. Doğum kanalından yeni doğana bulaşarak, pürülan akıntılı göz enfeksiyon, dermatit, endokardit oluşturur.
Hem kadın hem erkeklerde anorektal, faringeal ve oküler gonore gelişebilir.
Fitz–Hugh–Curtis syndrome: peritonit ve peri hepatit inflamasyonla karakterize nadir komplikasyondur.
Tanı:
Üretral ve cervikal örnekler transport (stuartve Amies transport mediuma aktarılır. Thayer Martin ve Modified New York City medium’a ekim yapılır. Gram negatif hücre içi böbrek şekilli diplokoklardır.
PCR, 16S veya rRNA geneleri araştırılır.
MORAXELLA
Moraxella, M. catarrhalis and M. lacunata içerir.
Moraxella catarrhalis
Eskiden Branhamella olarak sınıflandırılan Moraxella catarrhalis, solunum ve genital traktusun tehlikesiz kommensalidir.
Karbonhidrat fermantasyon yapmayan, katalaz, oksidaz tributyrin ve DNAaz testi pozitif, Gram negatif mikrokoklardır. Çiftler halinde görünür. Bazı suşları beta laktamaz salgılarlar.
Alt solunum yollarında seconder (fırsatçı) patojendir. Aynı zamanda menenjit, otitits media, sinüzit, endokardit etkeni olarakda görülür. .
Moraxella lacunata
Morax-Axenfeld basilica denmiştir. nonfermentatifdir. Gram negatif basil, çiftler halinde görülür. konjonktivit etkenidir.
E corrodens
Gram negatif basil. insan ısırıkları ile beraber görülür. derin dokulara yayılımla endokardit gelişebilir.
