Enfeksiyona neden olan mikropların başlıca bulaş yolları ağız, burun, göz, hasar görmüş deri ve mukozadır. Damlacıklar, eller, ortak eşyalar, besinler bulaşta rol oynayan önemli aracılardır.
Solunum yolu ile yayılan mikroplar genellikle damlacık yoluyla bulaşır. Öksürme hapşırma ve solunum esnasında dışarı çıkan enfeksiyon etkenini içeren damlacıklar etrafa yayılır. Bunların çevredeki diğer insanlar tarafından solunması ile bulaş gerçekleşir. Genel kural olarak kişiler arası mesafe 2m olduğunda damlacıklar yere düşer, çevredeki diğer insanlara ulaşamaz. Ancak bu mesafe damlacığın boyutu, ortamdaki hava akımı gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişebilir. Bu nedenle en az 2 m olarak kabul etmek gerekir. Hava akımı varsa mesafe çok uzayabilir. Hatta damlacık yeteri kadar küçükse (aeresol) bir süre havada asılı kalabilir. bu durumda bulaş riski artar.
Dışkı ile bulaş (fekal-oral yol): Bazı mikroplar dışkı ile dışarı atılır. Tuvalet hijyeni iyi olmayan toplumlar, elleri ile kendilerini enfekte edebilirler. Kanalizasyon sulama sistemi iyi olmayan bölgelerde, örneğin kanalizasyondan içme yada sulama suyuna sızıntı varsa, içtiğimiz suyla yada o su ile sulanan besinlerin yıkanmadan yenmesi ile mikroplar bize bulaşır. Bu şekilde salgınlarda oluşabilir. Dışarda yediğimiz iyi pişmemiş yemekler ve iyi temizlenmemiş salatalarda enfeksiyon kaynağı olabilir. Hatta bakteri ve mantar gibi mikropların bir çoğu bulaştığı besinlerde ürerken bazı maddeler sagılar. Bazen bu salınan maddeler besinde tat ve renk değişikliğine neden olmaz. Dolayısıyla besinin bozulduğunu anlamak da mümkün olmayabilir. Bozuk besinlerin yada bu tür bozuk olup, olmadığını anlamadığımız besinlerin yenilmesi zehirlenmelere neden olur.
Çevreden bulaş: Çevrenin insanlar tarafından kirletilmesi ve diğer insanların bu kirli yerleri ellemesi sonrada kendi ağız, burun göz gibi mikropların vücuda giriş bölgelerine dokunması ile olur. Örneğin hasta asansörde öksürür. Ağzından çıkan damlacıklarla beraber mikroplar asansör düğmelerine, karşı duvara sıçrar. Yada hapşıran kişilerin ağızlarına kapattıkları ellerini, tuvalette giren insanların sifonu çektikleri ellerini yeterince yıkamadan çevreye dokunması, çevrenin kirlenmesine neden olur. Diğer insanlar bu bölgeleri ellediği zaman mikroplar onların ellerine yerleşir, sonrada ağız, burun veya gözlerini dokunarak kendilerine bulaştırırlar.
Ortak kullanılan eşyalarla bulaş: Günümüzde kişisel eşyalar ortak kullanılmamaktadır. Ancak bazen samimiyetten kaynaklanan nadir durumlar mevcuttur. Mesela arkadaşının, eşinin, çocuğunun, kardeşinin çatalı ile bir yemeğin tadına bakılır. Banyoda asılı duran arkadaşının havlusu ile yüz kurulanır. Hatta bazen kardeşin kazağı beğenilip onun üzerinden çıkardığı kazak yıkanmadan giyilir. Bunun gibi çatal, kaşık, bardak havlu, kıyafet gibi şeylerin ortak kullanımı ile enfeksiyon etkenleri bulaşabilir.
Temasla bulaş: Hasta kişilerle direkt temas. tokalaşma, kucaklaşma öpüşme gibi. Buda bulaşa neden olan önemli yollardan biridir. Bazı hastalıklar cinsel temasla bulaşır. Sifiliz, gonore, AIDS, human papilloma virüs, Herpes simpleks virüs, Hepatit B virüs enfeksiyonu gibi.
Bazı enfeksiyon etkenleri kan yoluyla bulaşır. Yine AİDS ve Hepatit B virüs, Hepatit C virüs enfeksiyonu bu yolun önemli örnekleridir. Sıklıkla uyuşturucu kullananlar risk altındadır. Bu gruplarda madde enjeksiyonu sırasında ortak enjektör kullanmak sık görülen hatalardan biridir. Birinin damarına giren enjektör ondan aldığı mikrobu diğerinin damarına (kanına) direkt aktarır. Ayrıca bu bulaş yolu sağlık çalışanları açısından da risk oluşturur. Hastaya iğne yapan hemşirenin iğneyi eline batırması, yada kan testleri yapan laboratuvar çalışanlarına, hasta kanı aracılığı ile bulaş gibi. Bir diğer önemli risk altındaki grup ise hastalarla aynı evi paylaşanlardır. Bunlarda risk çok yüksek olmasada hastanın kanıyla temas etmemeleri gerektiğini bilmeleri gerekir. Örneğin, ortak çatal kaşık kullanımı, ortak diş fırçası kullanımı, diş eti kanaması durumunda aracı olabilir.
Bulaş yollarını bilmek enfeksiyondan korunmada çok önemli rol oynar. Ancak korunma yollarınıda bilmek ve uygulamak enfeksiyondan uzak yaşayabilmenin şartıdır.
